Prof. dr hab. Małgorzata Omilanowska-Kiljańczyk – prelegentka
20 maja warszawski oddział PTEw gościł historyczkę sztuki – prof. dr hab. Małgorzatę Omilanowską-Kiljańczyk, która specjalizuje się w problemach architektury XIX- i XX-wiecznej. Na spotkaniu wygłosiła prelekcję Pałac i Plac Saski w Warszawie.
Ok. 1915 r. Pałac i Plac Saski z cerkwią św. Aleksandra Newskiego
Profesor Małgorzata Omilanowska-Kiljańczyk zawodowo związana jest z Instytutem Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego i Instytutem Sztuki PAN, w latach 2012-14 pełniła funkcję podsekretarza stanu, a w l. 2014-15 ministry kultury i dziedzictwa narodowego. Jest autorką wielu publikacji naukowych. W 2022 r. jako kandydatka Marszałka Senatu została powołana w skład Rady Odbudowy Pałacu Saskiego – organu opiniodawczo-doradczego ministra kultury.
Prelegentka niezwykle ciekawie przedstawiła historię pałacu od barokowej rezydencji Morsztynów poprzez rezydencje królewską Wettynów po własność wojska.
1936 r. Pałac Brühla
Ok. 1930 r. Pałac Saski i pomnik Księcia Józefa Poniatowskiego
Początki budowli sięgają 2. połowy XVII w. kiedy to Jan Andrzej Morsztyn buduje barokową rezydencję. Pół wieku później zaczyna się era dynastii Wettynów, pałac kupił August II Mocny i zamierzał stworzyć tu rezydencję królewską. Do generalnej przebudowy dochodzi za Augusta III, równocześnie zmienia się też otoczenie. Po jego śmierci pałac przestał być rezydencją królewską, użytkowany przez różnych najemców i nieremontowany – niszczeje. W 1837 r. pałac kupił kupiec Jan Skwarcow, który finansuje przebudowę wg projektu zaakceptowanego przez cara. Sam plac przed pałacem na przestrzeni lat przechodzi przeobrażenia – miał tu stanąć pomnik Napoleona, pomnik cara Aleksandra, w rezultacie w 1841 r. postawiono pomnik, który miał poniżyć Polaków: 30-metrowy obelisk postawiono ku czci wyższych rangą oficerów-lojalistów, którzy w noc listopadową 1830 r. nie przyłączyli się do podchorążych i zginęli. Ale pod koniec XIX w. pomnik ten ustąpił miejsca okazałej cerkwi św. Aleksandra Newskiego, której budowę ukończono w 1912 r., a po odzyskaniu niepodległości ostatecznie cerkiew została rozebrana w 1923 r. Wtedy to przed pałacem postawiono pomnik księcia Józefa Poniatowskiego. W 1925 r. w środkowych arkadach kolumnady Pałacu Saskiego ulokowano Grób Nieznanego Żołnierza.
.
Gdy po upadku Powstania Warszawskiego okupant w grudniu 1944 r. wysadził pałac saski, zostały oszczędzone środkowe arkady, które osłaniały Grób Nieznanego Żołnierza. Mimo uszkodzeń sam Grób pozostał nienaruszony. Po II wojnie światowej pozostawiono to miejsce jako symbol zrujnowanego miasta i miejsce składania czci poległym. W 2021 r. Sejm uchwalił ustawę o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie odbudowy Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla oraz kamienic przy ulicy Królewskiej w Warszawie. Swój wykład prelegentka ilustrowała slajdami przedstawiającymi plany i rysunki projektów, które na przestrzeni dziesiątek lat były realizowane lub tylko planowane i nigdy nie zostały kierowane do realizacji.
Następne spotkanie warszawskiego oddziału PTEw planowane jest 17 czerwca.
Odpowiedz