Paweł Kubisz (1907-1968)
16 czerwca 2018 r. odbyło się ostatnie przed okresem wakacyjnym spotkanie katowickiego Oddziału PTEw, które jak zwykle zgromadziło w sali parafialnej przy ul. Warszawskiej wierne grono uczestników i sympatyków cyklicznie prezentowanej tematyki ewangelickiej. Spotkanie poświęcone zostało Pawłowi Kubiszowi (1907-1968) w związku z 50. rocznicą śmierci cieszyńskiego poety z Zaolzia, którego twórczość, podobnie jak i postać, jest dzisiaj raczej zapomniana, ale na pewno warta przypomnienia. Sylwetkę Kubisza przedstawiły prof. Grażyna Szewczyk i dr Aneta Sokół, starając się przybliżyć charakter poezji zaolziańskiego twórcy oraz inne jego inicjatywy podejmowane na polu literackim.
Dorobek poetycki Pawła Kubisza nie jest obszerny, ale pomimo to zapisał się na trwałe w dziejach cieszyńskiego piśmiennictwa, przede wszystkim tomikiem poetyckim „Przednówek” (1937), którego siłę wyrazu i oryginalność dostrzegli krytycy zaliczając Kubisza do najciekawszych twórców tamtego czasu.
W ramach dwugłosu prezentującego Kubisza słuchaczom, Aneta Sokół przedstawiła najważniejsze wydarzenia z jego życia, które ukształtowały zarazem jego poetycki wizerunek, wpływając na zaangażowanie w sprawy społeczne, narodowe i artystyczne. Paweł Kubisz, uczeń seminariów nauczycielskiego w Bobrku k. Cieszyna, już w 1927 r. za działalność narodową, podejmowaną w obronie polskiej mniejszości zamieszkałej na terenie Czechosłowacji, osadzony został w więzieniu w Ołomuńcu, co odcisnęło także piętno na jego późniejszych decyzjach i życiowych wyborach. Prelegentka podkreślała, że Kubisz dopatrywał się podobieństwa swego losu do losu innego cieszyńskiego działacza, Pawła Oszeldy – rewolucjonisty z okresu Wiosny Ludów, któremu poświęcił zresztą niejeden ze swoich poetyckich utworów („Rapsod o Oszeldzie”, 1952).
W oparciu o prezentację multimedialna ukazującą miejsca, obiekty czy inne symbole związane z Kubiszem, słuchacze mieli okazję poznać jego przedwojenną aktywność znaczoną pierwszymi sukcesami literackimi, lata okupacji z przypomnieniem jego zaangażowania w działalność podziemnego ruchu ludowego (na terenach Generalnej Guberni), oraz powojenne inicjatywy kulturalne realizowane na Zaolziu. W 1947 r. Kubisz został prezesem nowopowstałego Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego, włączając się czynnie w odradzające się życie kulturalne polskiej mniejszości na Zaolziu. Kierował nowym pismem „Zwrot”, opublikował kolejne swoje utwory. Prelegentka poświęciła uwagę także ostatniemu, smutnemu okresowi życia poety – wykluczony z PZKO, bez możliwości publikowania, coraz bardziej zamknięty w sobie odszedł 19 sierpnia 1968 roku.
Prof. Grażyna Szewczyk z kolei skupiła swoją uwagę na twórczości Kubisza. Podkreśliła, że uchodził on za twórcę niepokornego, polemistę rozprawiającego się z poetyckimi dokonaniami pisarzy starszego pokolenia, który starał się skupić młodych utalentowanych twórców wokół powołanego przez siebie pisma „Sztorcem” (1938); pismo miało promować pisarstwo o charakterze regionalnym angażując się w sprawy polskie na Zaolziu. Wyrazem dążeń do stworzenia własnej literatury o zabarwieniu regionalnym był także wspomniany tomik „Przednówek”. Profesor zaznaczyła, że siłę wyrazu tomik zawdzięczał wprowadzonej przez Kubisza gwarze, która nadała ożywczy ton jego poezji. Prezentując zapomnianą twórczość prelegentka scharakteryzowała widoczne w niej nurty tematyczne, do których przede wszystkim należały sprawy społeczne, na które Kubisz był wyczulony, ukazując w wierszach, ale także w swojej publicystyce, krzywdę cieszyńskiego chłopa, nadzieję na odmianę losu, posiłkując się ponadto śląskimi legendami i motywami ze śląskich podań. Uczestnicy spotkania mieli również możliwość obejrzenia oryginalnych wydań poetyckich tomików Kubisza. Wspólnie odczytano kilka jego wierszy, co pozwoliło wsłuchać się w słownictwo gwarowe obecne w poezji zaolziańskiego poety.
Na zakończenie odbyła się dyskusja. Uczestnicy wymieniali swoje uwagi na temat zaprezentowanej twórczości. Rozmowy dotyczyły także zaolziańskiej literatury oraz polskiej mniejszości na Zaolziu, którą w większości stanowią ewangelicy zamieszkujący tereny przyłączone do Czechosłowacji (obecnie Czech). Spotkanie było cennym przypomnieniem sylwetki Pawła Kubisza, ale także roli polskiej kultury pielęgnowanej przez polską mniejszość na Zaolziu.
Tekst: Aneta Sokół
Odpowiedz