„Śpiewnik ewangelicki” czyli co pozostało z kancjonałów używanych w pierwszych stuleciach Reformacji

Dr hab. Piotr Kociumbas

21 maja 2018 r. gościem  spotkania warszawskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Ewangelickiego był dr hab. Piotr Kociumbas z Instytutu Germanistyki Uniwersytetu Warszawskiego, który oprócz wykształcenia filologicznego ma też wykształcenie muzyczne i w swoich badaniach i pracach naukowych łączy te dwie dziedziny. Jest autorem wielu publikacji, m.in. „Słowo miastem  przepojone. Kantata okolicznościowa w osiemnastowiecznym Gdańsku” i „Kancjonał luterańskiego Gdańska 1587-1810”.

W swoim wykładzie „Śpiewnik Ewangelicki, czyli co pozostało z kancjonałów używanych w pierwszych stuleciach Reformacji” prelegent omówił jakie były założenia przy opracowywaniu struktury kancjonałów w pierwszych latach Reformacji i jaką wagę przywiązywano do pieśni zboru. A także jak przez następne wieki kształtował się wygląd śpiewników w poszczególnych ich częściach: strona tytułowa, przedmowa, spisy treści, sposób prezentacji pieśni, repertuar. Zmiany zaprezentowane zostały na przykładzie dawnych wydań kancjonałów: lipskiego (1545), hanowerskiego (1668), gdańskiego (1691 i 1810), pruskiego (1701), elbląskiego (1757) i berlińskiego (1781).

Prelegent zwrócił uwagę, że śpiewniki, w których podano zapis muzyczny przy pierwszej strofie pieśni, były wydawane w mniejszym nakładzie z przeznaczeniem dla duchownych i organistów ze względu na koszt druku. Od początku w kancjonałach był też dołączony modlitewnik zawierający modlitwy okolicznościowe jak i codzienne. Początkowo modlitwy drukowano na przemian z pieśniami, a z czasem w kancjonałach modlitwy drukowano jako oddzielą część. Szereg pieśni umieszczonych w pierwszy kancjonałach znajdujemy w śpiewnikach ewangelickich do dnia dzisiejszego. W dyskusji po wykładzie uczestnicy spotkania byli zainteresowani tym, kto decydował jaki śpiewnik obowiązywał w danej parafii, czy masowe epidemie, kataklizmy, wojny miały wpływ na wzmożoną twórczość autorów pieśni, czy w pieśniach Reformacji można znaleźć melodie czy też fragmenty melodii zaczerpnięte ze świeckiej twórczości muzycznej.

Następne spotkanie warszawskiego oddziału PTEw planowane jest 18 czerwca. Dyrektor Towarzystwa Biblijnego – Małgorzata Platajs opowie jak powstawała Biblia Ekumeniczna.

Tekst i zdjęcia: Aldona Karska