Jacek Bartnik
Bielski Oddział PTEw spotkał się 19 marca w sali parafialnej, by uczestniczyć w dwuczęściowym spotkaniu. Pierwsza część spotkania miała charakter sprawozdawczy, dotyczący działalności Zarządu Oddziału w 2014 roku. Przedstawione sprawozdania zostały przyjęte jednomyślnie, a Zarządowi Oddziału udzielono absolutorium.
W drugiej części spotkania wysłuchaliśmy referatu poświęconego ojcu literatury polskiej – Mikołajowi Rejowi. Z uwagi na konieczność zmiany prelegenta z tematem zapoznał nas Jacek Bartnik. Postać Reja – wielkiego Nagłowiczanina, przedstawiono nie tylko jako poetę – literata, ale też jako zapomnianego teologa – ewangelika, o czym pisał prof. dr hab. Janusz T. Maciuszko z Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie. Interesującym wątkiem były przyczyny upadku ruchu reformacyjnego w dawnej Rzeczypospolitej. Prelegent mówił o roli szlachty, sytuacji społecznej, siłach politycznych, sytuacji ekonomicznej.
Twórczość Mikołaja Reja, w której propagował język narodowy, jest różnorodna, bogata, na pograniczu epok literackich średniowiecza i renesansu. Wśród jego utworów są m.in. takie, które podsumowują poglądy autora na świat, człowieka, rozwijają ideał moralnej doskonałości, np. w ostatnim jego dziele „Zwierciadło”, inspirowanym teologią kalwińską.
Niezależnie od pracy literackiej, Rej był dobrym gospodarzem, założycielem miast – Rejowiec i Oksza. Brał udział w życiu politycznym, był wielokrotnie posłem na sejm, osobą z dużym autorytetem, działaczem Reformacji religijnej, uczestnikiem w synodach, zakładał zbory, szkoły.
Reformację wspierał w swoich pismach – w zbiorze kazań „Postylla Pańska” z 1557 r. oraz w komentarzach do biblijnej księgi „Apokalipsa”.
Tekst: Ligia Jasiok
W uzupełnieniu opisu przedstawionego przez prezes oddziału p. mgr inż. arch. Ligię Jasiok dodaję – jako prelegent-iż, drugiej części spotkania zebrani wysłuchali referat poświęcony ojcu literatury polskiej – Mikołajowi Rejowi. W referacie przedstawiono postać wielkiego Nagłowiczanina, nie tylko jako poety-literata, ale i – jak pisze prof. J.Maciuszko z Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej – zapomnianego teologa ewangelickiego. Nie pominięto również przedstawienia interesującego wątku, w którym zebrani wraz prelegentem żywo debatowali nad przyczynami upadku ruchu reformacyjnego w dawnej Rzeczpospolitej. Skontestowano, iż ekskluzywny charakter stanu szlacheckiego, w istocie całkowicie wykluczał, pełne przyjęcie genewskich zasad o podwójnej predestynacji, gdyż poza horyzontem myślowym, nie tylko przeciętnego szlachcica, ale i wybitnych umysłów tamtej epoki, pozostawała świadomość o możliwości wyboru (predestynacji) do zbawienia nie szlachcica – który według ideologi sarmackiej sam uważał się za wybranego przez Boga – ale kmiotka z jego majątku, będącego według dzisiejszych standartów niewolnikiem. Dokonano również dekonstrukcji dwóch, do dzisiaj, w niektórych kręgach mitologizowanych poglądów mówiących o „Rzeczpospolitej jako przedmurzu chrześcijaństwa”, oraz o „kresach jako szpichlerzu Europy”. Na bazie ostanich badań społeczno-ekonomicznych wykazano peryferyjny charakter I Rzeczpospolitej, zachowującej, co prawda, pewne zewnętrzne atrybuty organizacji państwowej, ale w istocie będącej qusi-państwem, czyli kontrolowaną przez zewnętrzne siły polityczne słabo zjednoczoną strukturą terytorialną. Za zewnętrzne siły polityczne, które już od czasu śmierci ostatniego króla dynastycznego z linii Piastów, czyli Kazimierza Wielkiego w 1370 roku posiadły przemożny wpływ na każdy element polityki wewnętrznej republiki szlacheckiej należy uznać obok Moskwy, Rzymu i Wiednia również i polskich możnowładzców prowadzących całkowicie niezależną od króla i Sejmu politykę zagraniczną. Alodialny charakter właśności należącej do szlachty, połączony z niewolniczo-kolonialnym systemem panowania tej klasy społecznej nad 95% pozostałej populacji, oraz świadome i systematyczne wykluczanie mieszczaństwa (głównie pochodzenia niemieckiego) od uczestnictwa w dynamicznie rozwijających się na zachodzie Europy proto-kapitalistycznych stosunkach gospodarczych są widoczne w twórczosci, nie tylko Mikołaja Reja, ale i Jana Kochanowskiego. Nurty te opisane zostały w literaturze przedmiotu pod terminem „idiotyzm życia na wsi”. Jak wykazano w prelekcji, skrajnie anty-państwowa polityka braci szlacheckiej spowodowała nieodwracalne upośledzenie ekonomiczne, polityczne i społeczne obszaru umownie znanego jako Rzeczpospolita Obojga Narodów. W tym świetle, paradoksalnie, pierwszy i kolejne rozbiory Polski należy odczytywać jako akcje modernistyczne, ukierunkowane na obalenie niewolniczo-kolonialnego, czy wręcz dyktatorskiego charakteru rządów w I Rzeczpospolitej, szczególnie widoczne jest to na przykładzie Wielkopolski, która z najbardziej zacofanego regionu Polski stała się – pod panowaniem pruskim – najbardziej nowoczesnym. Kilkusetletnie zapóźnienie cywilizacyjne Rzeczpospolitej wobec Europy widoczne jest po dzień dzisiejszy w całkowitym uzależnieniu ekonomiczno-militarnym Polski, i w dziejących się na naszych oczach wydarzeniach w państwie upadłym jakim jest Ukraina. Przy opracowywaniu konspektu wykładu wykorzystano m.in. materiały udostępnione prelegentowi przez Konsystorz Kościoła Ewangelicko-Reformowanego oraz ks. Ryszarda Janika z Parafii Ewangelicko-Augsburskiej z Jaworza.