Polskie Towarzystwo Ewangelickie

Spotkanie październikowe Oddziału PTEw w Jaworzu było wyjątkowe, bowiem nieczęsto zdarza się promocja książki autorstwa członków miejscowego Oddziału. 13 października 2025 r. w sali Domu Gminnego „Pod Harendą” przy Urzędzie Gminy w Jaworzu odbyło się spotkanie promocyjne książki „Historia Szkolnictwa w Jaworzu” autorstwa Leopolda Kłody i Ryszarda Stanclika z Oddziału PTEw w Jaworzu.

Pewne przekazy sięgają pierwocin szkolnictwa w Jaworzu do czasów Reformacji w latach 1550-1650. W czasach kontrreformacji nauczanie w Jaworzu prawdopodobnie zaniknęło, gdyż jak podaje wizytator biskupi w 1688 r., jeszcze w tym czasie w Jaworzu mieszkał tylko jeden katolik, a reszta mieszkańców pomimo kontrreformacji było ewangelikami, ale majątek kościelny powrócił do Kościoła rzymskokatolickiego. Działalność ewangelików była zabroniona, odbywały się tylko nabożeństwa w leśnych kościołach oraz w domach prywatnych właścicieli Jaworza dla ich dzieci i ludzi związanych z pańskim dworem. Wreszcie po Patencie Tolerancyjnym cesarza Józefa II z 13.10.1781 r. i zezwoleniu władz państwowych z 17.01.1782 została zalegalizowana działalność ewangelicka z możliwością wybudowania domu modlitwy, plebanii, szkoły oraz powołania utrzymywanych przez zbór jaworzański pastora i nauczyciela.

Czytaj dalej »

Poniżej publikujemy drugą część relacji ze spotkania jaworzańskiego oddziału PTEw, które odbyło się 11 sierpnia b.r. Poznaliśmy życie i dzieło dwóch nieprzeciętnych kobiet z Dolnego Śląska, których sylwetki przybliżył ks. Zdzisław Sztwiertnia z Wisły. W drugiej części naszej relacji przedstawiamy królewnę Mariannę Orańską.

Cz. II

9 maja 1810 r. w Berlinie urodziła się Wilhelmina-Frederica-Louisa-Charlotte-Marianne, królewna holenderska z dynastii Oranjen von Nassau (popularnie zwana Orańską) – córka króla niderlandzkiego Wilhelma i Wilhelminy-Frederike-Luizy, królewny pruskiej z Hohenzollernów. Jej rodzice przebywali na wygnaniu za sprawą Napoleona. Jej pierwszą miłością był książę szwedzki Gustaw Waza, z którym była zaręczona już w 1828 r. Jednak z obawy przed utratą tronu króla szwedzkiego Karola XIV Jana i wielu zabiegom dyplomatycznym, ślub się nie odbył. Następnie w 1830 r. wyszła za mąż za swego kuzyna – najmłodszego syna króla Prus Fryderyka Wilhelma III, i z tego małżeństwa urodziło się 5 dzieci. Małżeństwo było nieudane, mąż zdradzał Mariannę. Życie na dworze pruskim bardzo rozczarowało Mariannę. Nie odpowiadała jej sztywna dworska etykieta, a sprzeciwiając się jej, narażała się na nieprzychylność otoczenia. Dlatego w 1845 r. Marianna opuściła męża i osiadła w Voorburgu k. Hagi. 28 marca 1849 r. małżonkowie się rozwiedli.

Czytaj dalej »

11 sierpnia b.r. na comiesięcznym spotkaniu jaworzańskiego oddziału PTEw, poznaliśmy życie dzieło dwóch nieprzeciętnych kobiet z Dolnego Śląska. Tytuł spotkania ostatecznie brzmiał: „Dwie kobiety niezależne z Dolnego Śląska: hrabina Friederike-Karoline von Reden z Bukowca i królewna Marianna Orańska z Kamienia Ząbkowickiego oraz Białej Wody k. Jeseniku”. Temat przybliżył ks. Zdzisław Sztwiertnia z Wisły. Ukazało się wiele publikacji na ten temat, m.in. książki poświęcone tym postaciom oraz na strony internetowe. Poniżej wybrano tylko niektóre wątki z życia pierwszej z tych kobiet, hrabiny Friederike-Karoline von Reden.

Cz. I.

Friederike-Karoline Riedesel urodziła się 12 maja 1774 r. w Wolfenbüttel. Była córką Friedricha-Adolfa-Richarda Riedesel – Pana na Eisenbach, oficera heskiej armii najemnej i Friederiki-Charlotte-Louise Riedesel – pani na Eisenbach z domu Massow. W swoim życiu uczyniła wiele dla społeczności, w której przyszło jej żyć. Już w wieku dziecięcym poznała swego przyszłego męża. Ojciec Friederiki służył w tym czasie w armii angielskiej, skąd wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie brał udział w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych. W 1776 r. matka wraz z dziećmi wyjechała za mężem do Ameryki, skąd powróciła po 6 latach.

Czytaj dalej »

7 lipca 2025 r. na comiesięcznym spotkaniu jaworzańskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Ewangelickiego mieliśmy okazję usłyszeć, jak wyglądało i rozwijało się sadownictwo na Śląsku Cieszyńskim przed 200 laty. Temat ten przygotował Józef Król – wiceprezes Zarządu Głównego i zarazem Oddziału PTEw w Jaworzu.

Pojęcie ogrodów kwiatowych, owocowych i roślin ozdobnych znane jest od starożytności, wszak na pierwszych kartach Biblii czytamy o rajskim ogrodzie Eden, gdzie rosło drzewo owocowe „dobrego i złego” zakazane dla ludzi, z którego mimo zakazu Ewa zerwała jabłko i dała do zjedzenia Adamowi. Znane są ozdobne tzw. Ogrody Semiramidy w Babilonie – nowe odkrycia twierdzą, że znajdowały się w Niniwie. Przez wieki ludzie nauczyli się sadzić drzewa owocowe wokół własnych siedzib.

Dwa wieki temu w wiosce Ustroń na Śląsku Cieszyńskim rozpoczęła się nowoczesna gospodarka sadownicza, którą promował ustroński pastor, ks. Karol Fryderyk Kotschy. Był on człowiekiem o wielu zainteresowaniach – teologiem, pomologiem/botanikiem, zasłużył się w dziedzinie sadownictwa – jednej z wielu dziedzin ogrodnictwa. Był także propagatorem nowoczesnego rolnictwa, warzywnictwa i kwiaciarstwa, badał roślinność alpejską rosnącą w Beskidach na Śląsku, miał umiejętności medyczne, nieraz zamiast lekarza, o którego było trudno, leczył ludzi. Ponadto był pisarzem, poetą i publicystą, który swą twórczość publikował w „Tygodniku Polskim”, „Tygodniku Cieszyńskim” i „Nowinach dla Ludu Wiejskiego”. Teksty z zakresu botaniki publikował w niemieckich czasopismach naukowych. Tłumaczył także dzieła z języków czeskiego i niemieckiego.

Czytaj dalej »