Reformacja a rozwój kartografii

„Reformacja a rozwój nauk humanistycznych na przykładzie kartografii”, to temat spotkania żorskiego oddziału PTEw, które odbyło się 22 lutego 2020 r. Zagadnienie to omówił Józef Król – prezes Zarządu Głównego PTEw. Rozwój nauk humanistycznych poprzedzał nowy ruch religijno-społeczny zapoczątkowany w Niemczech przez dr. Marcina Lutra. Była to Reformacja, proces mający na celu odnowę chrześcijaństwa jako przejaw reakcji na negatywne zjawiska w hierarchii kościelnej i upadek moralny duchowieństwa.

Program naprawy Kościoła, postulaty i punkty do dyskusji zawarł Luter w 95 tezach, które ogłosił w Wittenberdze w 1517 r. Dzięki wynalazkowi druku przekonania Lutra szybko rozpowszechniły się w krajach Zachodu i zjednały mu wielu zwolenników poza obszarem Europy. Współpracownikiem i przyjacielem reformatora był Filip Melanchton, niemiecki uczony, profesor i humanista, który wraz z Lutrem dokonali przełomu na płaszczyźnie teologii, nauki i pedagogiki.

Szczególną zasługą Lutra było dzieło przetłumaczenia Pisma Świętego na język niemiecki, które stanowiło podstawę do nauki w szkołach niższych i wyższych. Filip Melanchton w duchu reformacji i humanizmu dokonał reorganizacji szkolnictwa, nadając niemieckim szkołom nowy kierunek rozwojowy w zakresie metod nauczania i pedagogiki. Był autorem wielu podręczników, wprowadził w szkołach układ klasowy, a w szkolnictwie wyższym system semestralny do dziś stosowany. Melanchton w 1530 r. sformułował pierwsze protestanckie wyznanie wiary, stając się zarazem autorem Konfesji Augsburskiej. Reformacja jako całość przyczyniła się znacznie do rozkwitu kultur, zwłaszcza języków narodowych, oświaty i muzyki kościelnej, a także do rozwoju idei tolerancji religijnej.

W dalszej części wykładu Józef Król przedstawił kwestię kartografii, której znaczący rozwój przypada na drugą połowę XIX w. i wiąże się bezpośrednio z nowymi technikami i przyrządami pomiarowymi. Oglądaliśmy mapy wybitnego geografa Eugeniusza Romera, który jako jeden z pierwszych kartografów tworzył mapy przedstawiające rzeźbę terenu, używając w swej technice odpowiedniej skali barw. Stosowane przez niego metody stały się podstawą nauczania sztuki kartograficznej. Pokazane były też mapy Orteliusza, mapy Wacława Grodeckiego, rękopiśmienna mapa z XVIII w. oraz egzemplarze map tematycznych w tym: drogowych, kolejowych i historycznych. Prelekcja o kartografii i bogato przedstawiona kolekcja map są świadectwem, że polska kartografia osiągnęła najwyższy poziom międzynarodowy.

Tekst: Elżbieta Sitek, zdjęcia: Andrzej Żabka