O listach Jana Wantuły mówiła dr Katarzyna Szkaradnik

Gościem marcowego spotkania katowickiego Oddziału PTEw była dr Katarzyna Szkaradnik, badaczka m.in. cieszyńskiej literatury i kultury, wykładowczyni Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie (Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji), a także autorka wielu publikacji naukowych związanych z podejmowaną tematyką. 19 marca w katowickiej sali parafialnej Katarzyna Szkaradnik zaprezentowała świeżo wydany tom korespondencji Jana Wantuły, we własnym opracowaniu i wyborze („Zmieszany zapach książek i jabłek. Wybór korespondencji Jana Wantuły z lat 1899-1953”, wybór, opracowanie naukowe i przedmowa K. Szkaradnik, Katowice – Ustroń 2017).

Obszerna, licząca 516 stron książka wydana została przez ustrońską „Galerię na Gojach” oraz Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. Jak zaznaczyła prelegentka, okazją do przypomnienia listów znanego cieszyńskiego pisarza, bibliofila, a ponadto ojca powojennego biskupa Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce – ks. dr. Andrzeja Wantuły, były następującego po sobie rocznice związane z jego życiem – 140-lecie urodzin oraz 65. rocznica śmierci.

Na wstępie Katarzyna Szkaradnik przybliżyła słuchaczom, w jaki sposób doszło do wydania prezentowanej korespondencji. Jak się okazuje, stanowi ona część szerszego projektu naukowego związanego z jej dysertacją doktorską, dotyczącą pisarstwa ustrońskich autorów: Jana Wantuły, Józefa Pilcha i Jana Szczepańskiego. Wydany tom obejmuje 235 listów wybranych spośród 1 400 przechowywanych w Bibliotece Narodowej w Warszawie; tom uwzględnia nie tylko listy samego Wantuły, ale także listy kierowane do niego przez przyjaciół, znajomych, pisarzy, ludzi nauki czy kultury. Prelegentka podkreśliła, że dopiero dzięki takiej koncepcji staje się możliwe wieloaspektowe pokazanie sylwetki cieszyńskiego twórcy, trochę zapomnianego w naszych czasach, a być może niepoznanego jeszcze w pełni. Listy obudowane zostały kontekstem historycznym, kulturowym czy obyczajowym, wzbogacone informacjami dotyczącymi korespondentów, co umożliwia pełniejsze ich zrozumienie, poznanie ich przekazu oraz prezentowanych poglądów.

W niezwykle zajmującym wywodzie ilustrowanym prezentacją multimedialną związaną z tematem, Katarzyna Szkaradnik starała się przedstawić z jednej strony piszących do Wantuły, wśród których znaleźli się m.in. Julian Ochorowicz, Tadeusz Mikulski czy znany socjolog z Ustronia prof. Jan Szczepański, z drugiej strony mogliśmy wsłuchać się w wypowiedzi samego Jana Wantuły, w tym skierowane do syna – przyszłego biskupa Kościoła, do pastorstwa Kuliszów z Krakowa, a także innych adresatów. Odczytywane listy wzbogacane dopowiedzeniami, uwagami i komentarzem edytorskim stanowiły zachętę do bliższego poznania cieszyńskiego pisarza, jego zainteresowań, poglądów oraz życiowych doświadczeń. Nie zabrakło wyjaśnień dotyczących metafory zawartej w tytule, związanej z dwiema największymi pasjami Wantuły, symbolizowanymi przez zgromadzony księgozbiór oraz z poświęceniem uprawiany sad. Odczytane listy prezentowały wątki związane z konfesyjnością pisarza, jego przywiązaniem do tradycji, lokalności czy bliskich jego sercu pejzaży.

Prezentacja korespondencji przypomniała znanego w środowisku ewangelików ustrońskiego pisarza, społecznika, bibliofila, ukazując jego wizerunek w nowym świetle, poprzez pryzmat w dużej mierze niepublikowanych wcześniej listów. Tradycyjnie po prelekcji był czas na dyskusję, która dotyczyła znaczenia wydanej korespondencji, fenomenu cieszyńskiej kultury, a także ewangelickich tradycji, z których wyrosła kulturowa specyfika Śląska Cieszyńskiego. Słuchacze mieli też okazję poznać warsztat pracy badaczki korespondencji Jana Wantuły, jej fascynację przetrwałą spuścizną piśmienniczą jednego z najbardziej znanych śląsko-cieszyńskich pisarzy, ewangelickiego działacza poważanego nie tylko we własnym kręgu wyznaniowym. Można było również nabyć promowaną publikację.

Tekst: Aneta M. Sokół, zdjęcia: Jan Szturc