Archiwum

W Bielsku przedstawiono rozwój Reformacji w Księstwie Cieszyńskim

Marcin Gabryś - prelegent

19 października 2017 r. gościem bielskiego oddziału PTEw był Marcin Gabryś, kustosz Muzeum Protestantyzmu w Cieszynie, który przedstawił temat: „Rozwój reformacji w Księstwie Cieszyńskim”. Prelekcja wzbogacona była licznymi zdjęciami. Jedno z nich przedstawiało mapę Księstwa, do którego należały tereny po zachodniej i wschodniej stronie Olzy oraz Bielsko z południowymi okolicami.

Na Śląsku wobec Reformacji przychylni byli wrocławscy biskupi. W 1545 r. w księstwie objął rządy młody książę Wacław III, co zapoczątkowało rozwój Reformacji. Organizacja nowego kościoła odbywała się na Śląsku Cieszyńskim bez konfliktów. Ważne było wprowadzanie języków narodowych w liturgii, Biblii, postylli oraz śpiewników. W 1568 r. książę wydał „Porządek kościelny”, który regulował sprawy liturgiczne i życie kościelne zgodnie z zasadami Wyznania Augsburskiego. Luterański program został życzliwie przyjęty przez szlachtę, mieszczan i chłopów. 90% stanowiła wówczas ludność ewangelicka. W 1579 r. władzę przejęła Katarzyna Sydonia, która i po kilku latach w 1584 r. wydała nowy „Porządek kościelny i szkolny”. W 1585 r. wybudowano w Cieszynie kościół św. Trójcy.

Mapa Śląska Cieszyńskiego. Źródło: portal Eduś (edus.ibrbs.pl), Instytut Badań Regionalnych Biblioteki Śląskiej

Następny książę, Adam Wacław, był władcą był tolerancyjnym i o niestałych poglądach religijnych. W1609 r. przeszedł do kościoła rzymskokatolickiego, co stanowiło początek trudności dla ewangelicyzmu, a ostatecznie do kontrreformacji. Ostatnią księżną z rodu Piastów była Elżbieta Lukrecja, która w 1629 r. wydała statut religijny pozbawiający praw niekatolików. Gdy Księstwo Cieszyńskie przejął cesarz Ferdynand III, doszło do pełnej egzekucji tego statutu. Wtedy w 1654 r. ewangelicy zostali pozbawieni świątyń oraz zakazano im prowadzenie nabożeństw w prywatnych kaplicach. Przymuszano do zmiany wyznania. Wiele osób opuściło wówczas księstwo, a inni spotykali się potajemnie w lasach.

Wiek XVIII przyniósł odmianę w zakresie tych wydarzeń. Król szwedzki Karol XII zażądał od cesarza Józefa I wybudowania na Śląsku sześciu świątyń ewangelickich – kościołów „łaski”. Jeden z nich zbudowano poza murami miasta Cieszyna w 1709 r. Patent tolerancyjny w 1781 r. pozwolił na wybudowanie nowych domów modlitwy i szkół tam, gdzie zamieszkiwało przynajmniej 100 rodzin ewangelickich. Natomiast patent protestancki z 1861 r. zrównał prawa ewangelików. Po Wiośnie Ludów pojawili się duchowni, którzy rozpoczęli wraz z nauczycielami działalność narodową W odrodzeniu narodowym dużą rolę odegrali Paweł Stalmach, ks. Franciszek Michejda, a w szkolnictwie Jan Śliwka. Polscy ewangelicy zdołali porozumieć się z polskimi działaczami katolickimi, co doprowadziło do wprowadzenia polskich przedstawicieli do Sejmu Śląskiego. Funkcję posłów pełnili Jerzy Cienciała, a później dr Jan Michejda.

W 1918 r. utworzono Radę Narodową Księstwa Cieszyńskiego, która była pierwszą lokalną władzą polską po zakończeniu I wojny światowej. w 1920 r. doszło do podziału Śląska Cieszyńskiego pomiędzy Czechosłowację i Polskę, co spowodowało rozerwanie jedności Kościoła ewangelickiego po obu stronach rzeki Olzy.


Tekst i zdjęcia: Ligia Jasiok

Odpowiedz

Możesz użyć tych znaczników HTML

<a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>