Dr hab. Lucyna Kostuch
W dniu 11 października 2016 r. na plebanii Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Sopocie odbyło się spotkanie Oddziału Gdańskiego PTEw pod egidą nowowybranego Zarządu. W spotkaniu uczestniczyło około 30 członków i sympatyków Towarzystwa. Otworzył je modlitwą ks. bp prof. dr hab. Marcin Hintz. Dalszy ciąg spotkania prowadził nowowybrany prezes Zarządu Oddziału – Piotr Dolny.
Podczas spotkania prelekcję na temat: „Religijność starożytnych Greków” wygłosiła dr hab. Lucyna Kostuch, profesor Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach.
Prelekcja była ciekawą wędrówką po labiryncie wierzeń, obrzędów i przekonań starożytnych Greków, przedstawionych ze świeżością i znajomością przedmiotu, daleko odchodzącą od zwykłej, szkolnej wersji. Antropomorficzna natura religii i wielobóstwo były powodem poczucia wyższości nad „barbarzyńcami” do tego stopnia, że starożytni Grecy uznawali Żydów za… ateistów. Odrębność wierzeń starożytnych Greków w wielu pierwiastkach nie była absolutna, na co wskazała pani profesor, ujawniając wzajemne zapożyczenia z różnych religii tamtych czasów, szczególnie z wierzeń Egipcjan. Styl podejścia do tego, co jest odrębne, a co wspólne w religiach antycznych, może wzbogacić intelektualnie ewangelickie myślenie o ekumenizmie.
Po wygłoszeniu prelekcji pani profesor odpowiadała na pytania słuchaczy, a następnie wszyscy udali się na słodki poczęstunek i dalsze rozmowy.
(streszczenie autorki)
Celem wykładu była próba odpowiedzi na pytanie: jak prezentował się człowiek religijny (pobożny) w starożytnej Grecji. Istnieje tendencja do postrzegania religii greckiej w ramach pewnego spectrum: religia ludowa z antropomorficznym bóstwem i wiarą w mity oraz – na drugim krańcu – religia ludzi wykształconych (filozofów), którzy w najlepszym razie wierzyli w bóstwo bezpostaciowe. Jednak należy pamiętać, że antropomorfizm był dla Greków przejawem cywilizacji, a do wiary w mity przyznawali się często ludzie wykształceni, jak choćby Pauzaniasz Periegeta.
Grecy nie znali pojęcia „religia”. Nie oddzielali bowiem spraw związanych z religią od innej ludzkiej działalności w sferze prywatnej i publicznej. Religia grecka należy do grupy religii naturalnych, w których podstawową rolę odgrywa tradycja, a więc informacje o charakterze religijnym przekazywane są z pokolenia na pokolenie. W związku z tym brakuje w religii greckiej: świętych ksiąg, credo, założyciela, reformatora, proroków.
Grecy uważali, że bogowie stanowią część kosmosu, a kontakty z nimi opisywali na wzór kontaktów międzynarodowych między poleis. Tradycja religijna kształtowała społeczeństwo, a mit pozostawał wtłoczony w ramy polityczne. Bóstwa były związane z lokalnymi społecznościami. Obserwujemy regionalne zróżnicowanie wyobrażeń greckich. Grecy odczuwali potrzebę stałego kontaktu z bóstwami. Czynili to posługując się wróżbiarstwem, a także wierząc, że niektóre istoty ludzkie obdarzone są zdolnością do kontaktowania się ze światem boskim (poeta, wieszczek).
Choć grecka religia należy do politeistycznych, od najdawniejszych czasów funkcjonowały w niej formuły obrazujące jedności świata boskiego. Panteon należy postrzegać, jako rodzaj języka, w którym bogowie tworzą sieć wzajemnych połączeń. Grecy wierzyli, że bóstwa innych ludów są równie prawdziwe, co ich własne, toteż przyjmowali je okazjonalnie do własnych panteonów. Nie mierzyli potęgi boga liczbą wyznawców, dlatego w religii greckiej brak misji.
Antropomorfizm należy rozumieć jako problem człowieka, a nie boga. Bóstwo greckie przybierało postać ludzką, aby nie przerażać swoim prawdziwym obliczem, które pozostawało poza zdolnością ludzkiej percepcji.
Ze względu na potrzebę utrzymania ciągłości (tradycji), przy jednoczesnej wariantowości wyobrażeń główną rolę odgrywają praktyki kultowe. Istotą praktyk kultowych powtarzalność czynności i formuł. Grecką religię nazywa się religią publiczną lub obywatelską, ze względu na rolę, jaką odgrywa w niej w niej społeczność.
Odpowiedz