Ks. bp prof. Andrzej Wantuła (1905-1976)
16 czerwca 2016 r. w bielskim Oddziale PTEw odbyło się spotkanie, którego gościem jako prelegent był ks. Jan Badura. Tematem było przypomnienie postaci ks. bp. Andrzeja Wantuły w 40. rocznicę jego śmierci – zmarł 15 czerwca 1976 r. Prelegent wzbogacił swe wystąpienie wizualizacją zawierającą m.in. wiele zdjęć z życia biskupa.
Prelekcja przypomniała nam znane wydarzenia, ale także zapoznała z wieloma szczegółami bogatej biografii życia ks. Wantuły. Był to wszechstronny człowiek, który wzrastał w wyjątkowo dobrej w atmosferze stanowiącej bazę dla jego przyszłości. Zapewnił mu to jego ojciec, Jan Wantuła, który nie tylko pracował zawodowo, ale także poświęcał się działalności społecznej, publicystycznej, a jako miłośnik książek sam był autorem – napisał kilkaset publikacji. Utrzymywał kontakty z wybitnymi osobami ze świata naukowego.
Ks. bp Andrzej Wantuła urodził się w Ustroniu 26 listopada 1905 r., tam ukończył szkołę powszechną w 1917 r., następnie uczył się w Cieszynie, gdzie został konfirmowany w kościele Jezusowym. Doceniano go w szkole jako przyszłego polonistę, historyka, filologa klasycznego, lekarza, matematyka. W towarzystwie był koleżeński, szczery, lubił deklamować, śpiewać, tańczyć mazura, fascynowała go też piłka nożna. Mimo tak licznych zainteresowań i umiejętności zadecydował się podjąć studia teologiczne, na co miało wpływ wiele osób – m.in. dyrektor szkoły w Ustroniu, Jerzy Michejda. Do studiów teologicznych zachęcał go też listownie ks. Karol B. Kubisz. Ks. Wantuła wyczuwał ponadto, że także cichym życzeniem jego ojca Jana było by syn podjął studium teologii, jednak nie wypowiadał tego otwarcie. Także prof. Karol Hławiczka przyczynił się także do podjęcia decyzji o studiowaniu.
Ks. Jan Badura - prelegent
Andrzej Wantuła studiował teologię na Wydziale Teologii Ewangelickiej Uniwersytetu Warszawskiego. Udzielał się wówczas w różnych organizacjach studenckich, egzaminy zdawał celująco, wygłaszał referaty, a w roku 1929 po uzyskaniu absolutorium wyjechał do Francji, jako stypendysta Wolnego Fakultetu Teologii Ewangelickiej w Montpellier. Tam spędził 2 lata, z czego jeden semestr w Strasburgu, 4 miesiące w Paryżu, gdzie napisał pracę dyplomową na temat: „Nowe prawdy religijne w zwiastowaniu Jezusa”. Po powrocie w czerwcu 1931 r. zdał egzamin dyplomowy. 25 października 1931 r. został ordynowany w Wiśle przez ks. bp. Juliusza Burschego przy obecności ks. seniora Karola Kulisza z Cieszyna.
Pracę rozpoczął w Wiśle jako wikariusz, a następnie II, potem I proboszcz. Opiekował się młodzieżą, organizował wycieczki, założył pierwszą szkółkę niedzielną na terenie parafii, organizował koncerty pieśni i muzyki religijnej. W 1932 r. był pomysłodawcą witrażu za ołtarzem, w 1935 r. zainstalowano oświetlenie elektryczne. Jego dziełem była budowa domu zborowego w Wiśle Centrum w latach 1935-1937. W październiku 1936 r. poślubił Julię Blasbalg. W 1937 r. otrzymał tytuł doktora teologii Uniwersytetu Warszawskiego za rozprawę doktorską pt. „Porządek Kościelny Wacława Adama”.
Początek II wojny światowej zastał go w Wiśle, gdzie prowadził parafię. W maju 1940 r. aresztowała go hitlerowska policja za to, że był Polakiem. Po pobyciu w więzieniach w Cieszynie i Sosnowcu znalazł się w obozie koncentracyjnym w Dachau, Mauthausen Gusen w Austrii. Po kilku miesiącach został zwolniony dzięki staraniom rodziny i potwierdzeniu przez niemieckich pastorów śląskich, że nie był zaangażowany w działalność polityczną. Wrócił do rodzinnego Ustronia. Niedomagania zdrowotne po pobycie w obozie koncentracyjnym uchroniły go od pracy przez kilka miesięcy. Okres wojenny obfitował w wydarzenia, które doprowadziły go do prawie trzyletniego pobytu w Wielkiej Brytanii, gdzie trafił do oddziału Wojska Polskiego w Szkocji, a następnie 18 kwietnia 1945 r. do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. W Szkocji dowiedział się o istnieniu Zrzeszenia Ewangelików Polaków w Wielkiej Brytanii.
22 maja 1945 mianowano go naczelnym kapelanem ewangelickim w duchowieństwie wojskowym wyznania ewangelicko-augsburskiego w randze majora. 3 maja odprawił pierwsze nabożeństwo.18 marca 1945 r. powstała Polska Parafia Ewangelicka, której proboszczem został 1 lipca tegoż roku.
Na obczyźnie spędzał czas bardzo pracowicie. Jako kapelan wizytował na początku 1946 r. II Korpus we Włoszech, w którym przebywało 3000 żołnierzy – ewangelików. W Londynie zajmował się sprawami wydawniczymi. Pracował także gorliwie na rzecz Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce.
Powrócił do kraju na początku marca 1948 r. Czekała na niego Katedra Teologii Historycznej Uniwersytetu Warszawskiego, jednak z uwagi na okoliczności polityczne ks. Wantuła wrócił na ustrońskie Goje. Został wpisany na listę duchownych, ale otrzymał bezterminowy urlop. Zrezygnował ze starań o katedrę.
Jego powrót do Wisły nie był łatwy. Po 17 miesiącach od powrotu został odwołany z urlopu i otrzymał stanowisko proboszcza w Wiśle. W kancelarii parafialnej spędzał długie godziny będąc do dyspozycji swych parafian. Od 1950 roku podróżował do stolicy. Został wybrany członkiem Synodu i Konsystorza. Od 1 września tegoż roku został kierownikiem Katedry Teologii Praktycznej na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu, a od 1 stycznia 1955 r. pełnił obowiązki prorektora. Był przeciążony pracą, co przyspieszyło rozwój choroby, w związku z czym otrzymał półroczny urlop zdrowotny. W tym okresie trwała budowa domu modlitwy w Malince – realizacja tej inwestycji wymagała wielu działań.
Z uwagi na te wszystkie obciążenia ks. prof. dr Wantuła podjął decyzję, że poświęci się wyłącznie pracy naukowej. W związku z tym przeniósł się do stolicy. Tak rozpoczął się nowy okres w jego życiu. W tym czasie Wydział Teologii Ewangelickiej został przekształcony przez państwo w samodzielną uczelnię – Chrześcijańską Akademię Teologiczną. Od 25 października 1956 r. piastował godność jej prorektora. 1 kwietnia 1955 r. mianowano go profesorem nadzwyczajnym, a w 1966 został mianowany profesorem zwyczajnym.
2 maja 1959 r. Synod Kościoła wybrał ks. Wantułę na urząd biskupa Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce. 1 listopada 1959 r. w kościele Świętej Trójcy w Warszawie odbyła się uroczysta konsekracja i wprowadzenie w urząd posługiwania biskupiego, której zgodnie z ówczesnym Zasadniczym Prawem Wewnętrznym i Pragmatyką Służbową przewodniczył prezes Synodu, ks. senior prof. dr Woldemar Gastpary – zwierzchnik Diecezji Warszawskiej, oraz współkonsekratorzy: ks. bp senior Karol Kotula i ks. biskup prof. dr Jan Szeruda, oraz wszyscy seniorowie diecezji Kościoła.
W okresie blisko 16 lat pasterzowania w Kościele, ks. bp Andrzej Wantuła ordynował 45 księży, był jednym z tłumaczy Pisma Świętego z języków oryginalnych. Z inicjatywy ks. bp. Wantuły powstało przy ul. Miodowej 21 Centrum Luterańskie oraz budynki Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej. W latach 1963-1970 był wiceprezydentem Światowej Federacji Luterańskiej w Genewie, a w Polsce był wieloletnim wiceprezesem Polskiej Rady Ekumenicznej. Napisał kilkanaście książek teologicznych i historycznych, setki artykułów i wykładów, a także postyllę „Okruchy ze Stołu Pańskiego”.
Pogarszający się stan zdrowia skłonił ks. bp. Wantułę do rezygnacji dalszego pełnienia urzędu biskupa Kościoła podczas VI sesji Synodu Kościoła w dniu 23 lutego 1975 r. 6 kwietnia 1975 r. ks. bp dr Andrzej Wantuła przeszedł w stan spoczynku, konsekrując wraz z biskupami ks. prof. dr. Janem Michalko z Bratysławy i ks. Władysławem Kiedroniem z Czeskiego Cieszyna swego następcę, ks. bp. Janusza Narzyńskiego.
Ks. bp senior prof. dr Andrzej Wantuła zakończył swoje pracowite życie w dniu 15 czerwca 1976 r. w swoim mieszkaniu w Warszawie i został pochowany na cmentarzu ewangelickim „na Groniczku” w Wiśle w dniu 19 czerwca 1976 r.
Tekst i zdjęcia: Ligia Jasiok
Odpowiedz