Jan Wantuła
Jura Gajdzica
8 kwietnia
Na kolejnym zebraniu oddziału inż. Władysław Sosna poprowadził „Szlakiem dwóch bibliofilów: Jury Gajdzicy i Jana Wantuły”.
Jura Gajdzica urodził się 19 grudnia 1777 roku w Małej Cisownicy na Śląsku Cieszyńskim, zmarł 16 lutego 1840 roku – chłop z Cisownicy, rolnik, furman, bibliofil, autor pamiętników, twórca pierwszego polskiego ekslibrisu chłopskiego. Gajdzica był jednym z najbardziej znanych (o ile nie najsławniejszym) śląskich „piśmiorzy”, czyli autorów chłopskich „zapiśników” (pamiętników). Gajdzica gromadził książki i posiadał też wyjątkowo bogatą, jak na chłopa, bibliotekę z licznymi starodrukami (ponad 60 tomów), w części własnoręcznie oprawionymi. Co najmniej od roku 1812 posługiwał się też pierwszym w Polsce chłopskim ekslibrisem.
Jan Wantuła (20.IX.1877 – 29.VII.1953, urodził się i zmarł w Ustroniu), chłop, hutnik, publicysta i pisarz ludowy, działacz narodowy i społeczny, założyciel biblioteki, zbieracz książek. Pracował w hucie i prowadził gospodarstwo rolne. Działał w wielu organizacjach społecznych. Gromadzenie własnego księgozbioru rozpoczął od 1891 roku, kupował aktualności wydawnicze i poszukiwał zabytków piśmiennictwa śląskiego u miejscowej ludności. Jego księgozbiór liczył ponad 3 tysiące dzieł, zawierał stare druki (m.in. dzieła treści religijnej), elzewiry i nowsze książki z zakresu filozofii, historii, beletrystyki, ekonomii, socjologii, biografii, publicystyki i innych. Napisał on ponad 300 artykułów, zamieszczanych od 1900 roku w czasopismach śląskich i małopolskich. W 1935 roku odznaczony został Srebrnym Wawrzynem Polskiej Akademii Literatury.
Leopold Kłoda
6 maja
Mgr Leopold Kłoda przygotował i wygłosił prelekcję nt. „Kontrreformacji na Śląsku Cieszyńskim”. Silna obecność Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego na Śląsku Cieszyńskim stanowi do dziś jeden z głównych czynników, wyróżniający ten region od innych, w większości katolickich regionów Polski.
Możliwe, że nauki Marcina Lutra dotarły na Śląsk Cieszyński już w latach 20. XVI wieku wraz z najbardziej jego mobilnymi mieszkańcami, kupcami. Wyznanie ewangelickie rozwijało się za rządów takich książąt jak: książę Kazimierz II, Jan i Anna z Persteinu, książę Wacław III Adam, księżna Katarzyna Sydonia, która poszerzyła i ponownie wydała Porządek Kościelny.
Następnie jednak książę Adam Wacław (1597 – 1617) w roku 1610 przechodzi na katolicyzm i nastała epoka rekatolizacji państwa. Księżna Elżbieta Lukrecja (1625 – 1653) pozbawiła innowierców w mieście Cieszynie wszelkich praw, zaczęto m.in. usuwać pastorów. Po śmierci księżnej Elżbiety w 1653 roku, władzę nad księstwem przejęli Habsburgowie. Już w następnym roku protestantom odebrano wszystkie kościoły; posiadanie jakichkolwiek pism „heretyckich” stało się przestępstwem. Wobec innowierców Habsburgowie stosowali przemoc, konfiskaty i inne formy dyskryminacji. Wiele rodzin ewangelickich uciekło z Księstwa, pozostali praktykowali swoje wyznanie potajemnie, chowając w skrytkach biblię i inne pisma religijne, a nabożeństwa odprawiając w tzw. Leśnych kościołach, czyli odludnych i trudno dostępnych miejscach na stokach górskich (zachowało się kilka z nich, m.in. najbardziej znany na Równicy kolo Ustronia oraz na zboczach Wysokiego w Jaworzu).
Ks. Karol Macura
Po zakończeniu wojny północnej luterański król szwedzki Karol XII w 1707 roku w Altranstad upomniał się o swobody wyznaniowe dla śląskich protestantów. Cesarz Józef I w wyniku dodatkowych negocjacji we Wrocławiu wydał „reces egzekucyjny”, w którym zezwolił na wybudowanie 6 protestanckich tzw. „kościołów łaski” w pobliżu miast: Milicz, Kożuchów, Żagań, Kamienna Góra, Jelenia Góra i Cieszyn. Okres kontrreformacji zakończył się wydaniem w 1781 roku Patentu Tolerancyjnego (na Śląsku ogłoszony dopiero w 1782 roku w zmodyfikowanej formie) przez cesarza Józefa II. Ewangelikom zezwolono budować domy modlitwy (bez wieży) i powoływać szkoły wyznaniowe.
27 maja
Ks. Karol Macura wygłosił prelekcję i wyświetlił prezentacje multimedialną pt. „Jan Matejko – polski Leonardo da Vinci?”. Jan Alojzy Matejko urodził się 24 czerwca 1838 roku w Krakowie – polski malarz, twórca obrazów historycznych i batalistycznych, historiozof. Ojciec malarza, Franciszek Matĕjka był Czechem i katolikiem, natomiast matka Joanna była ewangeliczką z rodziny zamożnych rymarzy. Jan Matejko namalował wiele wybitnych obrazów: Stańczyk, Kazanie Piotra Skargi, Rejtan, Unia Lubelska, Bitwa pod Grunwaldem, Kościuszko pod Racławicami i inne. Do końca życia cieszył się wielką sławą, tak w Polsce jak i na całym świecie, do czego przyczyniły się liczne nagrody. Został dyrektorem Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie, walczył o upiększenie Krakowa i zachowanie jego zabytków. Zmarł po pęknięciu wrzodu żołądka w wieku 55 lat 1 listopada 1893 roku. W czasie jego pogrzebu bił dzwon Zygmunta, a w ostatniej drodze towarzyszyły mu tysiące krakowian. Jego ciało spoczęło w grobowcu rodzinnym na głównej alei na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Maria Miarka
Halina Broda-Kubaczka
Józef Niesyt
3 czerwca
3 czerwca miało miejsce spotkanie z „Rodzimą Twórczością Literacką”. Swoje wiersze prezentowali miejscowi poeci: Maria Miarka, Halina Broda-Kubaczka, ks. Ryszard Janik, Roman Rucki i Piotr Michalik, a swe gawędy w cieszyńskiej gwarze prezentował Józef Niesyt. Wszystko to przeplatane było śpiewem znanych pieśni ludowych.
Ks. Ryszard Janik
24 czerwca
Ks. radca Ryszard Janik zaprezentował na tle dziejowym Jaworza i okolicy, dwóch proboszczów z pierwszego 30-lecia XIX wieku: ks. Jana Chmiela i ks. Franciszka Czjžeka. Pierwszy z nich urodził się w Iłownicy k. Bielska 14 maja 1767 roku. Proboszczem w Jaworzu był w latach 1800-1808, później w Białej 1808-1837, zmarł 10 lipca 1838 roku w Białej. Drugi z tej dwójki urodził się w Pradze czeskiej, Pierwotnie był nauczycielem w szkole ewangelickiej w Hoštalkowe na morawskim Wałasku, później od 1798 roku proboszczem tamże, skąd powołano go na proboszcza do Jaworza w 1809 roku. Zmarł w Jaworzu 27 lutego 1828 roku.
Przed nami miesiące wakacyjne oraz wycieczka na Morawy 13 lipca, później od września realizowany będzie program według wcześniej ustalonego planu.
Na podstawie notatek sekretarz Oddziału Danuty Kubala opr. Jan Kliber
Odpowiedz