Anna Stanieczek i Małgorzata Śledzińska
Spotkanie 19 marca 2013 r.
Marcowe spotkanie ustrońskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Ewangelickiego poświęcone było pamięci Józefa Pilcha (1913-1995). Spotkanie prowadziła Urszula Wantuła-Rakowska.
Tradycyjnie rozpoczęło się odczytaniem hasła biblijnego i modlitwą ks. Piotra Wowrego. Spotkanie grą na skrzypcach uświetniły Anna Stanieczek i Małgorzata Śledzińska, którym akompaniował na fisharmonii Jean Claude-Hauptman.
Marian Żyromski - prelegent (zmarł 14 kwietnia 2013 r.)
Katarzyna Szkaradnik - prelegentka
O Józefie Pilchu mówił Marian Żyromski prezentując niektóre fragmenty jego działalności. Mówił o jego zainteresowaniach przeszłością Ustronia, dorobku pisarskim i działalności bibliofilskiej. W dalszej części Katarzyna Szkaradnik zaprezentowała przyjacielskie kontakty Józefa Pilcha z dr. Alojzym Targiem w oparciu o korespondencję jaką między sobą prowadzili. Nieprzewidziany przez organizatorów był występ Danuty Koenig, która poprosiła muzyków o melodię „Płyniesz Olzo” i wyrecytowała wiersz Emilii Michalskiej „Cieszyńsko Ziemio”. Uzupełnieniem wystąpień była wystawa pamiątek po Józefie Pilchu urządzona przez M. Żyromskiego.
Prezes Oddziału wręcza kwiaty wdowie po śp. Józefie Pilchu
W spotkaniu wzięła udział Stefania – córka Józefa Pilcha, która podziękowała organizatorom za spotkanie. Zakończono odśpiewaniem pieśni „Ojcowski dom” i modlitwą.
Michał Pilch
Józef Pilch (1913-1995)
Józef Pilch (1913-1995) – bibliofil, spółdzielca, publicysta, regionalista, badacz dziejów Śląska Cieszyńskiego, zasłużony członek Towarzystwa Miłośników Ustronia (TMU), inicjator i współtwórca popularnonaukowej serii wydawniczej TMU pn. „Pamiętnik Ustroński”.
Przyszedł na świat 2 marca 1913 r. w Goleszowie Równi jako syn Jerzego Pilcha i Marii z domu Pilch. Jego przodkowie wywodzili się z Wisły. Całe swoje życie i twórczość związał z ziemią cieszyńską, gdzie mieszkał i pracował do ostatnich swoich dni – w Ustroniu „na Gojach”.
Po ukończeniu siedmioklasowej Szkoły Powszechnej nr 2 oraz trzyletniej, zawodowej Dokształcającej Szkoły Przemysłowej rozpoczął pracę jako ślusarz w ustrońskiej fabryce Brevillier i Ska & A. Urban Synowie. Był wszechstronnie uzdolnionym historykiem-samoukiem. Wiedzę zdobywał samodzielnie, ucząc się korespondencyjnie oraz kończąc różnego rodzaju kursy, m.in. z zakresu ekonomii i buchalterii, których uwieńczeniem było zdanie matury w Krakowie.
Od 1930 r. związany był z Robotniczym Stowarzyszeniem Kulturalno-Oświatowym „Siła”, biorąc tym samym aktywny udział w życiu kulturalnym Ustronia. Występował w amatorskich zespołach artystycznych, reżyserował sztuki, układał programy na różnego rodzaju uroczystości. Wówczas to zawarł bliższą znajomość z działaczem ruchu robotniczego i współzałożycielem „Siły” Tadeuszem Regerem (1872-1938).
Od wczesnej młodości interesował się także ruchem spółdzielczym. Jego aktywność na tej niwie spowodowała, iż w 1935 r. zaproponowano mu pracę w Ogólnym Stowarzyszeniu Spożywczym i Oszczędnościowym w Ustroniu. Przechodząc różne stopnie kariery zawodowej, zaczynając od ekspedienta, poprzez księgowego, głównego księgowego, a następnie pełnomocnika Zarządu do spraw ekonomiczno-finansowych, powołany został na stanowisko członka Zarządu ustrońskiej Powszechnej Spółdzielni Spożywców „Społem”, skąd w 1978 r. przeszedł na emeryturę.
Duży wpływ na osobowość Józefa Pilcha wywarły wydarzenia z okresu okupacji niemieckiej Śląska Cieszyńskiego, czego dał wyraz we wspomnieniach „Mój wrzesień 1939”. Praca ta została doceniona uzyskując pierwszą nagrodę w konkursie zorganizowanym przez Śląski Instytut Naukowy w 1989 r. Temat II wojny światowej przewija się też w książce jego autorstwa „Przyczynek do dziejów Ustronia z lat 1939-1945” (Ustroń 1971), która doczekała się drugiego wydania – poprawionego i rozszerzonego, pod tytułem „Ustroń 1939-1945. Przyczynek do dziejów ludności miasta w okresie wojny i okupacji” (Ustroń 1978).
W jego dorobku publicystycznym spotykamy opracowania związane z ruchem robotniczym i socjalistycznym na ziemi cieszyńskiej – Z dziejów Robotniczego Stowarzyszenia Kulturalno-Oświatowego „Siła” na Śląsku Cieszyńskim 1908-1939 (Opole 1987), przyczynki do dziejów miejscowości – „Polskie pierwodruki cieszyńskie” (Cieszyn 1990) oraz dotyczące spółdzielczości – „35 lat Powszechnej Spółdzielni Spożywców w Ustroniu” (Ustroń 1956), „Z dziejów Spółdzielni Spożywców „Konsum Robotniczy” w Cieszynie 1920-1945-1970” (Cieszyn 1978).
Niezwykle ważną sferę aktywności Józefa Pilcha stanowiła jego praca w Towarzystwie Miłośników Ustronia. Należał do grona dwudziestu pięciu osób, które w 1979 r. podjęły zwycięską, piątą z kolei próbę restytucji i odbudowy stowarzyszenia po z górą czterdziestoletnim „zamrożeniu” działalności, co miało związek z ówczesną sytuacją polityczną w kraju. W latach 1983-1995 zasiadał w Zarządzie TMU pełniąc funkcję członka Zarządu (1983-1986), a następnie prezesa honorowego (1986-1989) oraz wiceprezesa (1989-1995). W latach 80. oraz w pierwszej połowie lat 90. XX wieku Józef Pilch był spiritus movens większości działań podejmowanych przez TMU. W 1983 r. z jego inicjatywy przy Towarzystwie założone zostało wydawnictwo, które następnie rozwinęło się i z powodzeniem działa także dzisiaj, a publikacje ukazujące się pod szyldem TMU zapełniają lukę w regionalnej historiografii. Pierwsza pozycja, jaka wyszła pod jego redakcją, nosiła tytuł „Zasłużeni ludzie Ustronia” (Ustroń 1983).
Kilka lat później rozpoczęto systematyczne wydawanie „Pamiętnika Ustrońskiego” – priorytetowego i najbardziej prestiżowego przedsięwzięcia TMU, którego pierwszy tom ukazał w 1988 r., w setną rocznicę powstania stowarzyszenia. Józef Pilch był redaktorem prowadzącym periodyku oraz autorem większości zawartych w nim opracowań historycznych (19 artykułów), w tym tak znaczących, jak „Materiały informacyjne do źródeł publikowanych o Ustroniu”, obejmujący 1434 pozycje. Pod jego redakcją ukazało się łącznie w latach 1988-1995 osiem roczników „Pamiętnika Ustrońskiego”. „Bibliofil z Gojów” był również inicjatorem i współautorem pierwszej edycji „Słownika gwarowego Śląska Cieszyńskiego”, który ukazał się nakładem Towarzystwa Miłośników Ustronia oraz Towarzystwa Miłośników Wisły pod koniec 1995 r., niestety już po jego śmierci.
Spod pióra Józefa Pilcha wyszło łącznie około 220 artykułów związanych z Ustroniem i Śląskiem Cieszyńskim. Często podpisywał swoje prace pseudonimami – „Gojanin”, „PJ” lub „Pejot”.
W parze z badaniem dziejów regionu szło bibliofilstwo. Józef Pilch w ciągu swego życia licznie odwiedzał antykwariaty oraz trafiał pod śląskie strzechy w wyszukiwaniu cennych egzemplarzy. Zgromadził księgozbiór liczący ponad trzy tysiące książek i pomniejszych wydawnictw, wśród których znajdują się także białe kruki. W ten sposób nawiązywał też kontakty z nieprzeciętnymi ludźmi – literatami, historykami regionu, bibliofilami, publicystami, m.in. Janem Wantułą (1877-1953), Ludwikiem Brożkiem (1907-1976), Józefem Mazurkiem (1891-1968), Marią Wardas (1907-1986), Alojzym Targiem (1905-1973).
Był człowiekiem bardzo kreatywnym, który swą osobowością i umiłowaniem ziemi cieszyńskiej, a co za tym idzie prowadzeniem szerokich badań nad jej dziejami, rozbudzał życie społeczne i kulturalne lokalnego środowiska.
Józef Pilch zmarł 8 października 1995 r. w Szpitalu Uzdrowiskowym w Ustroniu i spoczął na miejscowym cmentarzu komunalnym.
Bożena Kubień
Odpowiedz