Wspomnienie Heleny Molak (1921-2012) w Katowicach

16 kwietnia 2024 r. odbyło się spotkanie Oddziału PTEw w Katowicach. Członkowie oraz sympatycy spotkali się w sali parafialnej katowickiej parafii ewangelickiej przy ul. Warszawskiej 18. Podczas kwietniowego spotkania przedstawiona została postać Heleny Molak (1821-2012), pochodzącej ze Śląska Cieszyńskiego działaczki ruchu ludowego oraz kurierki Wincentego Witosa, która w uznaniu jej zasług została zaliczona do Panteonu Górnośląskiego. Postać Heleny Molak przedstawił jej syn – prof. Andrzej Molak, zarazem członek PTEw i katowickiej parafii ewangelickiej, w prelekcji „Helena Molak – droga z Goleszowa, przez Warszawę, Katowice, Cisownicę – do Panteonu Górnośląskiego”. Przedstawiając prelegenta prezes Oddziału prof. Grażyna Szewczyk podkreśliła, że jest on fizykiem, wykładowcą Uniwersytetu Śląskiego, autorem wielu publikacji naukowych, a jednocześnie prowadzi sad jabłoniowy w rodzinnej Cisownicy.

Prelegent przybliżył słuchaczom niezwykłe dzieje życia swojej Mamy, jak mogli przekonać się zebrani – kobiety odważnej, prawej i bardzo zaangażowanej w działalność ruchu ludowego i sprawy ludowców. Podkreślone zostało, że to zaangażowanie Helena Molak wyniosła z domu rodzinnego – pochodziła z chłopskiej rodziny ewangelickiej z Cisownicy, a działaczem społecznym był wcześniej jej ojciec – Paweł Niemiec, po śmierci którego córka kontynuowała te rodzinne tradycje niejednokrotnie narażając się na niebezpieczeństwa. Wiele miejsca w swojej opowieści prof. Molak poświęcił przedwojennemu okresowi życia swojej matki i jej kontaktom z Wincentym Witosem, który przebywał wówczas na zesłaniu w Czechosłowacji, utrzymując jednocześnie bliskie kontakty z działaczami ewangelikami w Polsce, w tym z rodziną Niemców z Cisownicy. Helena Molak pełniła rolę kurierki przenosząc przez granicę meldunki i wiadomości pomiędzy Witosem a działaczami ludowymi w kraju. Młoda działaczka narażała swoje życie uczestnicząc w wielu grożących zdemaskowaniem zdarzeniach.

Niezwykłą odwagą i zaangażowaniem Helena Molak wykazała się również w czasach II wojny światowej, gdy działała w ruchu oporu pod pseudonimem „Stokrotka”. Prelegent przedstawił wiele zachowanych wspomnień związanych m.in. z dostarczaniem przez nią żywności i leków do getta w Cieszynie. To podczas tej konspiracyjnej działalności Helena Niemcówna spotkała swego przyszłego męża – Adolfa Molaka, późniejszego profesora pedagogiki i wykładowcy Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

Jak się mogli ponownie przekonać słuchacze, powojenne życie prezentowanej bohaterki, wypełnione życiem rodzinnym, było także pełne zaangażowania w sprawy ruchu ludowego i działalność społeczną. Helena Molak udzielała się jako socjolog, w warszawskim okresie swego życia (związanym z karierą zawodową męża) należała do Cieszyńskiego Klubu Kobiet w Warszawie, uczestniczyła również w wielu inicjatywach upamiętniających Wincentego Witosa.

Ostatni okres życia Heleny Molak, związany z powrotem do rodzinnej Cisownicy, przedstawiony został w oparciu o własne wspomnienia i refleksje prof. Molaka. Wspomnienia te dotyczyły m.in. założenia sadu jabłoniowego, rodzinnych spotkań i losów innych członków rodziny. Syn podkreślił dalsze zaangażowanie swojej Mamy w sprawy ruchu ludowego w Polsce, przypomniana została sprawa wzniesienia pomnika upamiętniającego Witosa w Jabłonkowie (Czechosłowacja) czy zaangażowanie w powstanie Muzeum Witosa. Syn przypomniał liczne odznaczenia, którymi Helena Molak została wyróżniona za swoją działalność, w tym Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski oraz Krzyż Walecznych.

Barwnej opowieści o losach działaczki ruchu ludowego z Cisownicy towarzyszyły liczne fotografie z jej życia zaprezentowane w postaci prezentacji multimedialnej. Prelegent nie kryła także swego wzruszenia opowiadając o swojej Matce i jednocześnie losach swojej rodziny. Po zakończeniu prelekcji tradycyjnie wywiązała się dyskusja. Pytania dotyczyły różnych szczegółów z życia Heleny Molak, w tym jej młodzieńczego okresu życia i zaangażowania w kontakty cieszyniaków z Witosem. Spotkanie było okazją do poznania wizerunku Heleny Molak, jednej z nielicznych ewangelickich postaci włączonych do Panteonu Górnośląskiego

Z rekomendacji Muzeum św. Jana Sarkandra w Skoczowie w 2023 r. Helena Molak dołączyła do Panteonu Górnośląskiego (otwartej w 2022 r. placówki mieszczącej się w podziemiach rzymskokatolickiej archikatedry Chrystusa Króla w Katowicach). Ta instytucja kultury jest pomnikiem upamiętniającym powrót Górnego Śląska do II Rzeczypospolitej w 1922 r., jak również formą uznania i podziękowania dla wybitnych osób za wierność i poświecenie dla Małej Ojczyzny.

Tekst: Aneta M. Sokół, zdjęcia Aneta M. Sokół i Jan Szturc