Czerwiec 2019 roku w jaworzańskim Oddziale PTEw

Mikołaj Rej (1505-1569)

Na spotkaniu PTEw w Jaworzu, 3 czerwca 2019 r. temat „Mikołaj Rej z Nagłowic – ojciec literatury polskiej i protestancki publicysta epoki Odrodzenia w 450. rocznicę śmierci”, przedstawiła Małgorzata Kobiela Gryczka z Jaworza. Prelegentka w bardzo ciekawy sposób, w formie opowieści przedstawiała sylwetkę Mikołaja Reja.

Mikołaj Rej z Nagłowic herbu Oksza był polskim poetą i prozaikiem doby Renesansu, teologiem ewangelickim, publicystą oraz tłumaczem. Był posłem na sejm. Zwany był również „ojcem literatury polskiej”, a przede wszystkim wybitnym humanistą. Należał do frakcji postępowej szlachty, która chciała przeprowadzić liczne reformy państwowe mające na celu poprawę życia społecznego obywateli Rzeczypospolitej. Urodził się 4 lutego 1505 r. w Żurawnie pod Haliczem w zamożnej rodzinie szlacheckiej. Uczył się najpierw 2 lata w Skalbmierzu, potem kolejne 2 lata we Lwowie, a następnie rozpoczął studia w Akademii Krakowskiej, które jednak po roku przerwał i wrócił do Żurawna. W 1525 r. ojciec wysłał Reja na dwór magnacki Andrzeja Tęczyńskiego. Był to moment przełomowy w jego życiu: zdobył tam przede wszystkim ogładę towarzyską, uczył się literatury, stylistyki i ortografii. Został sekretarzem Tęczyńskiego.

Małgorzata Kobiela Gryczka - prelegentka

Był jednym z pierwszych poetów piszących w języku polskim. W literaturze znane są jego słowa „A niechaj narodowie wżdy postronni znają, iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają”. Po śmierci ojca opuścił magnacki dwór i wrócił do rodzinnej wsi. Ożenił się z Zofią Kościeniówną z Sędziszowa. Zetknął się również z przedstawicielami Reformacji i został jej zwolennikiem. Między rokiem 1541 a 1548 przeszedł na luteranizm, potem na kalwinizm i rozpoczął intensywną działalność religijną: uczestniczył w synodach, zakładał w swoich dobrach zbory i szkoły. Swoim majątkiem zarządzał z talentem i powodzeniem. Był człowiekiem zamożnym. Brał czynny udział w życiu publicznym: jeździł na sejmy, czasem sam był posłem. Uczestniczył też w życiu sąsiedzkiego ziemiaństwa. Założył miasteczko Rejowiec i Oksza. Król Zygmunt Stary podarował mu wieś Temerowce za polski przekład psałterza, a król Zygmunt August w uznaniu jego zasług obywatelskich oddał mu w dożywocie wieś Dziewięciele.

Twórczość Mikołaja Reja jest bogata i różnorodna, na ogół podporządkowana przesłaniu etycznemu i religijnemu. Najbardziej znane jego utwory to pieśni religijne, „Postylla” (niezwykle popularny zbiór kazań), „Psałterz Dawidów”, „Zwierciadło”, „Krótka rozprawa między Panem, Wójtem a Plebanem”, „Żywot człowieka poczciwego” i inne.

Mikołaj Rej zmarł między 8 września a 5 października 1569 r. Miejsce jego śmierci pozostaje nieznane. 10 kwietnia 1920 r., podczas Zjazdu Ewangelików Polaków w Krakowie, w Kościele ewangelickim św. Marcina została odsłonięta tablica pamiątkowa Mikołaja Reja.