Spotkanie październikowe Oddziału PTEw w Jaworzu było wyjątkowe, bowiem nieczęsto zdarza się promocja książki autorstwa członków miejscowego Oddziału. 13 października 2025 r. w sali Domu Gminnego „Pod Harendą” przy Urzędzie Gminy w Jaworzu odbyło się spotkanie promocyjne książki „Historia Szkolnictwa w Jaworzu” autorstwa Leopolda Kłody i Ryszarda Stanclika z Oddziału PTEw w Jaworzu.
Pewne przekazy sięgają pierwocin szkolnictwa w Jaworzu do czasów Reformacji w latach 1550-1650. W czasach kontrreformacji nauczanie w Jaworzu prawdopodobnie zaniknęło, gdyż jak podaje wizytator biskupi w 1688 r., jeszcze w tym czasie w Jaworzu mieszkał tylko jeden katolik, a reszta mieszkańców pomimo kontrreformacji było ewangelikami, ale majątek kościelny powrócił do Kościoła rzymskokatolickiego. Działalność ewangelików była zabroniona, odbywały się tylko nabożeństwa w leśnych kościołach oraz w domach prywatnych właścicieli Jaworza dla ich dzieci i ludzi związanych z pańskim dworem. Wreszcie po Patencie Tolerancyjnym cesarza Józefa II z 13.10.1781 r. i zezwoleniu władz państwowych z 17.01.1782 została zalegalizowana działalność ewangelicka z możliwością wybudowania domu modlitwy, plebanii, szkoły oraz powołania utrzymywanych przez zbór jaworzański pastora i nauczyciela.
Ryszard Stanclik
Leopold Kłoda
Początkowo nauka szkolna odbywała się w pobliżu dworu i placu pod obiekty zborowe, w budynkach prywatnych nr 22 (u Kominka) i 24 (u Schlauera). Dopiero w 1792 r. oddano do użytku budynek szkolny w Jaworzu Dolnym, parterowy podobnie jak i plebania. W szkole uczyli się ewangelicy jak i nieliczni katolicy, którzy swą własną szkołę katolicką wybudowali w 1831 r. przy wydatnej pomocy właściciela Jaworza.
W roku 1834 r. w szkole ewangelickiej wybuchł pożar, który zniszczył budynek, ale jeszcze w tym samym został on prowizorycznie odbudowany. W czasie pracy Jana Kozieła jako nauczyciela w szkole ewangelickiej wybudowano nową szkołę, którą oddano do użytku w 1876 r., a do dziś służy jako dom parafialny. W 1937 r. wybudowano nową szkołę powyżej kościoła ewangelickiego, która została rozbudowana w latach 1964-1965. W Jaworzu Średnim w 1910 r. zbudowano 2 szkoły: polską Towarzystwa Szkół Ludowych (1910-1919) oraz niemiecką Rossegener Schulferein (1910-1919 i 1939-1945). 3- i 5-klasowa publiczna szkoła powszechna działała w latach 1920-1939, w latach 1945-1962 w obu tych budynkach, a od 1963 r. w nowym gmachu jako szkoła tysiąclecia. W Jaworzu Nałężu (pierwotnie Nałężu) działała parterowa drewniana szkoła od 1902 r., pierwotnie jako szkoła ludowa, od 1922 r. jako powszechna, a w latach 1939-1945 jako niemiecka. W 1938 r. oddano do użytku nowy murowany, piętrowy budynek. W latach 1945-1956 funkcjonowała jako szkoła 6-klasowa, a później 7-klasowa.
Poza tymi szkołami w Jaworzu od czasów powojennych istnieją dwie szkoły w obiektach zamkniętych: w dawnym pałacu pierwotnie jako dom dziecka w latach 1947-1955, później od roku 1956 jako młodzieżowy zakład wychowawczy oraz szkoła podstawowa w Beskidzkim Zespole Leczniczo-Rehabilitacyjnym w Jaworzu.
Książkę wydało Towarzystwo Miłośników Jaworza.
Tekst: Jan Kliber, zdjęcia: Ryszard Stanclik, zdjęcie okładki książki: Urząd Gminy Jaworze
Odpowiedz