Maj 2023 w jaworzańskim PTEw: prelekcja „100 lat Diakonatu w Dzięgielowie” i wycieczka do Sosnowca

Ks. Marek Londzin - prelegent

8 maja 2023 r. w jaworzańskim Oddziale PTEw odbyło się kolejne spotkanie. Temat spotkania „100 lat Diakonatu Żeńskiego Eben-Ezer w Dzięgielowie” przedstawił ks. Marek Londzin, proboszcz parafii w Dzięgielowie oraz duszpasterz w Diakonacie (poprzednio był nim ks. Emil Gajdacz). Prelegent na początku zwrócił uwagę na to, iż 8 maja przypada również 83 rocznica śmierci Karola Kulisza (1873-1940}, założyciela Diakonatu.

Diakonat Żeński Eben-Ezer od początku związany jest z pracą ewangelizacyjno-misyjną. Ruch przebudzeniowy w Kościele na Śląsku Cieszyńskim rozpoczął się na przełomie lat 1904/1905. Na jego czele stanął ks. Karol Kulisz z Ligotki Kameralnej, późniejszy proboszcz parafii w Cieszynie, zwierzchnik Diecezji Cieszyńskiej oraz założyciel Zakładów Opiekuńczych i Diakonatu Eben-Ezer w Dzięgielowie. Początki były bardzo trudne. Najpierw w 1920 r. wydzierżawił 43 ha ziemi (były to niezmeliorowane mokradła), na której znajdowały się zniszczone budynki owczarni, stodoły, szopy na siano oraz chata owczarza. Pierwszy prymitywny przytułek powstał w części byłej owczarni dla pięcioro dzieci i trzech starców, a w części szopy na siano trzy baraki dla bezrobotnych i bezdomnych. W 1922 r. zapadła decyzja o powołaniu samodzielnego Diakonatu, który w 1923 r. został oficjalnie założony wraz z nazwą „Eben-Ezer” co znaczy „Aż dotąd nam pomagał Bóg”. Pierwszą przełożoną była siostra Anna Klimsza (1886-1972) z Diakonatu w Bielsku-Białej.

W kolejnych latach przystąpiono do dalszej rozbudowy Ośrodka. W tym celu ks. Karol Kulisz udał się za granicę (Stany Zjednoczone, Szwecja) w poszukiwaniu pomocy finansowej. Rozbudowano pomieszczenia mieszkalne i gospodarcze, wybudowano wielki pawilon drewniany na zajęcia ruchowe dla dzieci, zakupiono posesję „Szczukówka” wraz z tartakiem i cegielnią oraz zamek dzięgielowski. W tym czasie w Ośrodku przebywało około 80 starców, 120 dzieci oraz 50 bezrobotnych.

Podczas II wojny światowej Diakonat rozwiązano, a założyciel ks. Karol Kulisz został aresztowany i umieszczony w obozie koncentracyjnym, gdzie zginął śmiercią męczeńską 8 maja 1940 r.

Po wojnie w 1945 r. część sióstr wróciła do Dzięgielowa i został uruchomiony przy Diakonacie Dom Dziecka. Duszpasterzem Diakonatu zostaje ks. Jan Fussek. W 1956 r. Uchwałą Konsystorza następuje scalenie Diakonatów, później z Miechowic do Dzięgielowa przeniesiona zostaje organizacja Tygodni Ewangelizacyjnych, a następnie przebudowany zostaje drewniany pawilon na kaplicę oraz następuje budowa Domu Opieki „Emaus”. W 2008 r. zostało zakończone dostosowywanie obiektów Domu Opieki do nowych standardów obowiązujących w domach pomocy społecznej i ośrodek „Emaus” został zarejestrowany jako dom pomocy społecznej.

Wycieczka do Sosnowca

Cerkiew prawosławna w Sosnowcu

26 maja 2023 r. rano w dobrych humorach wyruszyliśmy autokarem do Sosnowca, na pierwszą w tym roku wycieczkę. Sosnowiec to największe pod względem ludności miasto Zagłębia Dąbrowskiego w województwie śląskim. Liczy ponad 191 tys. mieszkańców. Leży nad trzema rzekami: Czarną Przemszą, Białą Przemszą i Brynicą. Nazwa miasta pochodzi od borów sosnowych porastających te tereny przed 1830 rokiem. Sosnowiec to miasto wielu kultur. Znajduje się w nim „Trójkąt Trzech Cesarzy”, tj. historyczny punkt zbiegu granic trzech państw biorących udział w rozbiorach Polski. Pod względem historycznym Sosnowiec leży w Małopolsce.

Kościół ewangelicki w Sosnowcu

Po przyjeździe zatrzymaliśmy się na Starym Sosnowcu pod McDonaldem (ul. Kresowa 4), gdzie spotkaliśmy się z naszym przewodnikiem Pawłem Nalepą. Następnie spacerując zwiedziliśmy dworzec i kościółek kolejowy, a następnie poszliśmy przejściem pod cerkiew prawosławną pod wezwaniem Świętych Wiery, Nadziei, Luby i matki ich Zofii. Jest to świątynia parafialna wpisana do rejestru zabytków. Czekał na nas tam już ksiądz, który w bardzo ciekawy sposób przedstawił nam historię tej świątyni.

Mauzoleum rodziny Dietlów

Następnie udaliśmy się w stronę pałacu Dietla i kościoła ewangelickiego. Heinrich Dietel (1839-1911) to ewangelicki przemysłowiec pochodzenia niemieckiego oraz społecznik. Wybudował pierwszą w Królestwie Polskim przędzalnię wełny czesankowej. W 1880 r. zatrudnienie sięgało tam blisko 2 tys. ludzi. Później jeden z budynków fabrycznych przebudował na kościół ewangelicki oraz utworzył sosnowiecką szkołę realną, która od 1898 r. mieściła się już we wspaniałym, nowym gmachu, zbudowanym w stylu włoskiego renesansu. Obecnie, po długiej renowacji pałac Dietla jest jednym z najpiękniejszych i najbardziej okazałych obiektów w Zagłębiu Dąbrowskim.

Na cmentarzu ewangelickim w Sosnowcu

Po obiedzie spacerujemy po śródmieściu, oglądamy katedrę, dom Szpilmana, teatr oraz dom Poli Negri. Cały czas przewodnik niezwykle interesująco opowiada nam historię oraz różne ciekawostki dotyczące zwiedzanych obiektów. Później jedziemy na cmentarz ewangelicki, gdzie znajduje się mauzoleum rodziny Dietlów. Po śmierci Heinricha Dietla wybudowano dla niego oraz jego rodziny okazałe mauzoleum. Jest ono budowlą murowaną, wolno stojącą, usytuowaną centralnie pośrodku cmentarza. Wnętrze rotundy podzielone jest na dwa poziomy. Część górna pełni obecnie rolę kaplicy cmentarnej. W 2008 r. obiekt został wpisany do rejestru zabytków i wtedy rozpoczął się proces jego remontu i renowacji. Spotykamy się tam również z ks. Adamem Maliną, który opowiada nam historię parafii, cmentarza oraz wielu znanych osób pochowanych na tym cmentarzu. Powoli wycieczka dobiegła końca. Wszyscy jesteśmy pod wielkim wrażeniem niezwykle ciekawej historii tego miasta.

Tekst: Danuta Kubala, zdjęcia: Ryszard Stanclik