Prof. dr hab. Ewa Chojecka - prelegentka
Drugą część grudniowego spotkania PTEw w Katowicach (18 grudnia 2018 r.), po wręczeniu dyplomu honorowego członka PTEw doc. Ryszardowi Gabrysiowi (zob. relację), stanowiła prelekcja prof. Ewy Chojeckiej zatytułowana „W poszukiwaniu drogi – fenomen architektury kościołów ewangelickich naszego regionu II połowy XX wieku”. Gościa zaprezentowała słuchaczom prof. Grażyna B. Szewczyk, prezes katowickiego Oddziału, podkreślając, że prof. Ewa Chojecka jest uznanym historykiem sztuki, w tym znawczynią architektury i sztuki protestanckiej na Śląsku. Jest przy tym także uznanym autorytetem w zakresie prezentowania własnej koncepcji współczesnego dziedzictwa ewangelików, przypominanego w ostatnich dziesięcioleciach w sposób szczególny.
Prof. Ewa Chojecka na wstępie podzieliła się refleksją, że mapa wydana przez Regionalny Instytut Kultury w Katowicach z okazji Roku Reformacji, przedstawiająca lokalizację ewangelickich kościołów na terenie województwa śląskiego, zainspirowała ją do dokładniejszego poznania i ukazania architekturę kościołów ewangelickich na Śląsku z czasów powojennych, po luterańskie budowle świątynne wzniesione w ostatnich dziesięcioleciach. Pani Profesor „zabrała” słuchaczy w swoistą podróż szlakiem ewangelickich kościołów, przedstawiając im specyfikę tych kościołów, architektoniczne i przestrzenne rozwiązania zastosowane przez budowniczych, przybliżając także ideowe przesłania stojące za realizacją powziętych planów architektonicznych. Trzeba podkreślić, że wykładowi towarzyszyła prezentacja multimedialna pokazująca omawiane kościoły, ich usytuowanie jak i wnętrza.
Jak mogliśmy się dowiedzieć, pierwszym kościołem ewangelickim wzniesionym po 1945 roku, w niełatwych realiach socjalistycznego państwa, był kościół w Wieszczętach-Kowalach. Odbudowany po zniszczeniu w czasie wojny kościół nawiązywał stylem architektonicznym do swego przedwojennego pierwowzoru. W 1956 roku powstał kościół w Wiśle-Malince pod pozorem budowy niezbędnej dla miejscowej wspólnoty sali katechetycznej, zewnętrznie nie przypominający kościoła. Kolejne luterańskie kościoły powstały w latach 80. wraz z liberalizacją polityki władz państwowych, w tym m.in. w Bażanowicach, Hołdunowie czy Marklowicach. Prelegentka podkreśliła nowatorstwo tych budynków kościelnych, ich minimalizm, otwartość czy surowość wystroju, charakterystyczną zresztą dla luterańskiej architektury, po specyfikę brył architektonicznych wtopionych w otoczenie.
Wycieczka śladem ewangelickich kościołów zbliżając się ku czasom coraz bardziej współczesnym ulegała zagęszczeniu. Prof. Ewa Chojecka przedstawiła tylko niektóre z projektów z lat 90. i późniejszych. Słuchacze mieli okazję obejrzeć fotografie kościołów w Ruptawie k. Jastrzębia-Zdroju, w Bładnicach, Lesznej-Górze k. Goleszowa czy w Tychach.
Pośród wielu przedstawionych słuchaczom wniosków, znalazły się interesujące uwagi dotyczące ideowego przekazu luterańskich kościołów. Współcześnie wznoszone kościoły na Śląsku są świadectwem świadomości wyznaniowej wspólnoty luterańskiej. Jest to architektura postmodernistyczna, w której do głosu dochodzą potrzeby konfesyjne wyznawców, w tym potrzeba podkreślania jedności wspólnoty widoczna w organizacji wnętrza czy charakterystyczne dla wielu z nich okienne oświetlenie ołtarzowej przestrzeni. Znawczyni podkreśliła ponadto, że widoczna otwartość brył architektonicznych nawiązuje do pamięci o leśnych kościołach, które pozwalały trwać wiernym w trudnych czasach zakazów.
Wykład dostarczył nie tylko bogactwa wiadomości na temat luterańskiej architektury na Śląsku, ale była to zarazem historyczna wycieczka przypominająca dzieje Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w czasach powojennych. Po skończonej prelekcji tradycyjnie odbyła się interesująca dyskusja. Słuchacze byli zainteresowani szczegółami wystroju kościołów, zasadami nagłośnienia nowatorskich przestrzeni świątynnych, po genezę ich powstawania. Obecny na spotkaniu prezes PTEw Józef Król uzupełnił prelekcję wielu historycznymi ciekawostkami dotyczącymi powstania pierwszych ewangelickich kościołów powojennych, w tym w Wieszczętach-Kowalach.
Prof. Ewa Chojecka na zakończenie zachęciła słuchaczy do indywidualnych wycieczek śladem luterańskich zaprezentowanych kościołów na Śląsku. Uczestnicy spotkania, w tym obecny na prelekcji ks. bp Marian Niemiec, na zakończenie podziękowali prof. Ewie Chojeckiej za niezwykle interesujący wykład i za przybliżenie wizerunku konfesyjnej architektury na ziemi śląskiej, która może stać się inspiracją do odwiedzenia przedstawionych miejsc i szerszego zainteresowania zaprezentowanym tematem.
Tekst: Aneta M. Sokół, zdjęcia: Jan Szturc
Odpowiedz