Przegląd wyznań chrześcijańskich

Dr Janusz Kucharczyk

19 kwietnia 2017 r. odbyło się kolejne spotkanie żorskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Ewangelickiego, podczas którego prelekcję „Przegląd wyznań chrześcijańskich” przedstawił dr Janusz Kucharczyk z Kościoła baptystycznego. Temat prelekcji nie został ograniczony tylko do przeglądu współcześnie istniejących wyznań, lecz na tle starożytnych uwarunkowań narodowo-historycznych prelegent naświetlił kształtowanie się chrześcijaństwa, kreśląc pomocniczo drzewo genealogiczne obrazujące poszczególne etapy tego procesu.

W pierwszych wiekach chrześcijaństwo skupiało się w pięciu najważniejszych ośrodkach. Najstarszym (dominującym do czasu zburzenia Jerozolimy) był Kościół Jerozolimski z tradycją żydowską, zwany judeochrześcijańskim. Kolejnym ośrodkiem kościelnym stała się Antiochia – greckie miasto na terenie Syrii. Następnym miejscem rozwoju Kościoła była stolica Cesarstwa – Rzym z tradycją łacińską, ogarniającą Europę Zachodnią. Od II w. ważnym ośrodkiem stała się Aleksandria okalająca swym wpływem Egipt, Libię i Etiopię, tworząc Kościół Koptyjski. Do tych głównych ośrodków w IV w. dołączyła nowa stolica Cesarstwa – Konstantynopol. Na tych pięciu filarach skupiało się całe starożytne chrześcijaństwo, w którym byli Rzymianie, Grecy, Syryjczycy, Armeńczycy i wiele innych nacji wyrosłych w tradycjach pogańskich.

Po Soborze Jerozolimskim, rozstrzygającym kwestię pogan przystępujących do chrześcijaństwa, wyłoniły się dwa główne nurty: judeochrześcijański, którego przywódcą był św. Piotr, i pogano-chrześcijański, któremu przewodził św. Paweł. Różnice doktrynalne ówczesnego chrześcijaństwa formowały coraz to nowsze nurty poboczne. W Samarii wyraźnie zaznaczał się gnostycyzm. Inicjatorem nowego nurtu był Marcjan – twórca kanonu Nowego Testamentu. Inny nurt tworzyli ebionici, którzy według historycznych przekazów stali się zalążkiem religii muzułmańskiej. Najbardziej znaczącym wydarzeniem w historii Kościoła była wielka schizma w 1054 r., kiedy doszło do podziału na Kościół Bizantyjski (wschodni) i Kościół Rzymski (zachodni) – stały się one odrębnymi wspólnotami.

Dziś chrześcijaństwo dzieli się na trzy główne odłamy:
— katolicyzm z obrządkiem łacińskim,
— Kościół wschodni obejmujący prawosławie, kościoły orientalne i asyryjskie,
— protestantyzm z szeregiem wyznań wywodzących się z Reformacji, takich jak luteranizm, kalwinizm, baptyzm, metodyzm, adwentyzm, pentekostalizm, a także protestancki nurt anglikański.

Współcześnie wszystkie trzy nurty za wspólny mianownik przyjmują przede wszystkim wiarę w dwie natury Chrystusa: boską i ludzką oraz uznanie współistotności trzech osób: Ojca i Syna i Ducha Świętego.

W trakcie wykładu dr Kucharczyk nawiązał do genezy pojawiających się reformacyjnych haseł wynikających z kryzysu średniowiecznego Kościoła. Obok dr Marcina Lutra wymienił i scharakteryzował postaci najważniejszych reformatorów takich jak Jan Kalwin, Zwingli i Wicliffe, naświetlając ich idee i filozofię rozumienia wiary chrześcijańskiej.

W dalszej części wykładu dr Kucharczyk omówił kwestie teologiczne poszczególnych wspólnot chrześcijańskich. Przybliżył również znaczenie terminu „restoracjonizm”, czyli ruchu powstałego w XIX w. po „wielkim przebudzeniu”, wyłaniającego się głównie z kalwinizmu i metodyzmu – wspólnot, których założeniem był powrót do apostolskiego modelu Kościoła. Stąd wywodzą się współczesne Kościoły Chrystusowe, bracia plymuccy, mormoni, adwentyści i inne jeszcze odłamy: jak Żydzi mesjanistyczni i świadkowie Jehowy. Z protestantyzmu w początku XX wieku wyrósł też ruch pentekostalny, charakteryzujący się naciskiem na znaczenie darów Ducha Świętego. Ideę tę przyjął Kościół Zielonoświątkowy związany również z ruchem charyzmatycznym, podobnie jak Kościoły o charakterze ewangelicznym.

Wykład dr Kucharczyka umożliwił słuchaczom uzyskać szersze spojrzenie na historię chrześcijaństwa, w którym od zarania rysowały się różnice wyznaniowe, będące źródłem głębokich podziałów. Mimo podziałów wszystkich chrześcijan łączy więź, którą jest Ewangelia o Synu Bożym. Po zakończeniu prelekcji toczyła się dyskusja dotycząca różnic pomiędzy rożnymi denominacjami, głównie luteranizmem a kalwinizmem. W pytaniach dominował temat Eucharystii i Chrztu, głównych aktów wiary chrześcijańskiej oraz ich pojmowanie przez członków różnych grup religijnych.

Tekst: Elżbieta Sitek, zdjęcia: Andrzej Żabka