Bogusław Tondera - prelegent
Kolejne spotkanie bielskiego Oddziału PTEw odbyło się w dniu 17 listopada br. Red. Bogusław Tondera – prezes krakowskiego Oddziału, odwiedził nas jako prelegent i zapoznał z tematem związanym z Reformacją pod Wawelem w Krakowie, czyli z wydarzeniami, które działy się tam od początku Reformacji. Fakt ogłoszenia 95 tez Lutra dotarł bardzo szybko do Krakowa, gdzie szczególnie na uniwersytecie śledzono rozwój wydarzeń w Wittenberdze.
Cały okres rozwoju Reformacji prelegent podzielił na cztery etapy. W latach 20. XVI w. pojawiły się pierwsze wystąpienia duchownych i uczonych, którzy przekazywali zwiastowanie reformacyjne. Po pewnym czasie pojawiło się wielu ewangelików. Towarzyszyły jednak temu prześladowania i oskarżenia. Mimo tego nie zdołano całkowicie zahamować rozwoju reformacji w Krakowie. Pierwsze publiczne kazania ewangelickie w niektórych kościoła Krakowa rozpoczęły się w latach 1545-1547. Kilka lat później pod Krakowem sporadycznie odprawiane były dla ewangelików publicznie nabożeństwa jako nabożeństwa domowe.
Rozwój Reformacji zaangażował szlachtę oraz spotkał z mocnym wsparciem wśród mieszczan. Jan Boner mając zaledwie 14 lat był już zainteresowany Reformacją i wyjechał za granicę by zwiedzić miejsca związane z Reformacją oraz poznać przedstawicieli tego ruchu. Wrócił jako zwolennik Kalwina. 17 sierpnia 1557 r. w zborze krakowskim odbyło się pierwsze publiczne nabożeństwo, które zrealizował ks. Grzegorz Paweł w ogrodzie bonerowskim. Uznano to wydarzenie za początek pierwszego zboru krakowskiego. Ks. Grzegorz Paweł został pierwszym stałym duszpasterzem założonej parafii ewangelickiej.
Ruch reformacyjny rozwijał się w Krakowie bardzo intensywnie, mimo niesprzyjających warunków. Została założona szkoła – gimnazjum o charakterze humanistyczno-religijnym. Powstał także cmentarz za bramą Mikołajską. Ewangelicy zaczęli jednak oddalać się od stolicy mając na uwadze swoje bezpieczeństwo. Siedzibą zboru były wtedy Aleksandrowice, a po kolejnych napadach protestanci przenieśli siedzibę parafii do Wielkanocy koło Miechowa, Łuczanowic (obecnie teren Nowej Huty). Tutaj też narażeni byli napady i zniszczenia. W tym okresie w Krakowie nabożeństwa odbywały się bardzo rzadko – czasami w domach prywatnych, a także w wynajętym kościele św. Scholastyki.
W następnych latach, w ćwierćwieczu 1790-1816, miejscem nabożeństw krakowskich ewangelików był drewniany kościół w Podgórzu. W 1816 r. Senat Wolnego Miasta Krakowa przekazał ewangelikom krakowskim opuszczony, nie używany i zniszczony klasztorny kościół św. Marcina przy ul. Grodzkiej. Wydarzenie to zapoczątkowało czwarty etap w dziejach zboru, w którym po odnowieniu kościoła i budynków rozwijało się życie religijne i społeczne parafii.
W roku 1826 profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, Jerzy Samuel Bandtke, założył szkołę, która działała do listopada 1939 roku, gdy została zamknięta przez okupanta niemieckiego. Fundacja Edukacyjna im. J. S. Bandtkiego nawiązując do idei tej szkoły oraz gimnazjum z XVI w., założyłi VII liceum prywatne im. M. Reja.
Po wybuchu II wojny światowej ewangelicy Polacy byli zmuszeni opuścić kościół św. Marcina. Do stycznia 1945 r. zbierali się na nabożeństwa w kościele św. Agnieszki. W następnych latach, już w okresie współczesnym, parafia rozwijała się w ramach Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce. Obecnie liczba członków krakowskiej parafii wynosi prawie 500 osób wraz z kilkoma rodzinami z Kościoła Ewangelicko-Reformowanego. 17 sierpnia 2007 r. krakowska parafia obchodziła jubileusz 450-lecia swojego istnienia. Z tej okazji odbyło się m.in. XIII Forum Ewangelickie (13-16 września 2007 r.).
Podczas spotkania w Bielsku zapoznaliśmy się z dwoma publikacjami krakowskiej parafii: „450 lat reformacji pod Wawelem” i „Kronika zboru ewangelickiego krakowskiego”, których redaktorem był Bogusław Tondera.
Tekst i zdjęcia: Ligia Jasiok
Odpowiedz