Ks. dr Adam Malina
Gościem kwietniowego spotkania oddziału PTEw w Katowicach był ks. dr Adam Malina, proboszcz parafii szopienickiej (i administrator parafii w Mysłowicach, Sosnowcu i Lędzinach Hołdunowie), a wśród wielu pełnionych funkcji także przewodniczący Komisji ds. Liturgii i Muzyki Kościelnej z ramienia Synodu Kościoła.
Duchowny, znany dobrze członkom Towarzystwa, przedstawił słuchaczom przybyłym do katowickiej sali parafialnej wykład dotyczący ewangelickiej muzyki, inspiracjom i wpływom, którym podlegała przez wieki, a które odcisnęły swoje piętno na dzisiejszym jej kształcie i współczesnym repertuarze („Źródła współczesnej pieśni i muzyki ewangelickiej”). Prelekcji towarzyszył zarówno ciekawy dobór materiału ilustracyjnego związanego z muzyką (wykonawcy, dzieła, klimat epok), jak też odtworzone dzięki technice komputerowej fragmenty muzyki, co przybliżyło prezentowany temat w sposób multimedialny i wielostronny. Ks. Adama Malina w sposób uporządkowany – sięgając do poszczególnych epok historycznych i kulturowych – przedstawił swoisty katalog źródeł, dzięki którym śpiewane w luterańskich kościołach pieśni podlegały zmianom i ubogaceniu o nowe dźwięki, teksty i popularne w danym czasie tendencje muzyczne. Zaznaczył, że jednym z pierwszych źródeł dla protestanckiej muzyki był okres przedreformacyjny (starożytność, średniowiecze), czego dowodem jest chociażby zaczerpnięta przez Marcina Lutra pieśń jednego z Ojców Kościoła – Ambrożego z Mediolanu (IV w.).
Z początkowym okresem kształtowania się luterańskiego repertuaru muzycznego związana jest adaptacja rzymskokatolickiego Hymnu do Ducha Świętego (Veni Creator Spiritus), wykonywanego podczas szczególnych uroczystości kościelnych, jak chociażby ordynacji. Prelegent zaznaczył także, że znaczący był wkład samego Reformatora do protestanckiego repertuaru pieśniowego (stworzył 47 utworów), który czerpał z bogactwa ówczesnych melodii ludowych, a także z muzyki znanych kompozytorów („Warownym grodem” – na podstawie kantaty Bacha).
Ewangelickie kancjonały z poszczególnych epok tworzone były pod wpływem tendencji muzycznych aktualnych w danym czasie, stąd uwzględniały pieśni nowe, ale także sztandarowe dla ewangelicyzmu utwory w nowych wykonaniach, usuwając z kolei w zapomnienie repertuar minionego czasu. W kolejnych stuleciach na ewangelickiej pieśni odcisnęły swoje piętno muzyka barokowa, tradycje pietystyczne, racjonalizm wraz z własnymi formami muzycznymi (np. kancjonał ks. Heczki), a potem także muzyka gospels czy wpływy kampanii ewangelizacyjnych wprowadzających własny repertuar pieśniowy (np. Billy Graham). Wśród różnorodnych źródeł, które kształtowały także polskie ewangelickie śpiewniki, odnajdujemy zarówno wpływy niemieckie, angolskie, inspiracje przejęte z innych Kościołów – anglikańskiego czy metodystycznego, oraz nawiązanie do charakterystycznych zjawisk, jak np. popularnych w Niemczech kirchentagów (popularyzujących nową pieśnią kościelną inspirowaną współczesnością) czy oddziaływanie na ewangelicki styl muzyczny popularnego musicalu Jesus Christ Superstar (lata 70.).
Przedstawiając te tendencje muzyczne ks. Malina zwrócił słuchaczom uwagę na bogactwo i różnorodność współczesnej polskiej pieśni ewangelickiej zaznaczając, że w śpiewnikach luterańskich, w tym nowym będącym w użytku (z 2002 r.) znajdujemy wpływy odległe, pieśni przypomniane, czasem przywrócone, a także pieśni adaptowane czy skomponowane przez polskich autorów. Podkreślił, że polska twórczość kościelna także wpłynęła na pieśń ewangelicką (m.in. utwory Zofii Jasnoty), jak również bogaty jest repertuar współtworzony przez polskich ewangelickich autorów, kompozytorów czy dyrygentów współczesnych (m.in. Andrzej Hławiczka, Paweł Gawlas, Mirosław Bliwert, Paweł Sikora). Na zakończenie ks. Malina przedstawił projekt Kościoła z Bawarii, prezentujący na stronie internetowej skarby swojej ewangelickiej twórczości z możliwością odsłuchiwania pieśni.
Po wykładzie odbyła się dyskusja na temat różnych wykonań pieśni, czasem w uwspółcześnionych wersjach, w klimacie odległym od skomponowanych pierwowzorów. Rozmówcy zwracali uwagę, że nowoczesne wykonania nie zawsze są wskazane, w zależności od charakteru kompozycji i intencji autorskich. Uznano, że znany współcześnie ewangelicki repertuar obejmuje z jednej strony pieśni przyswojone, odzwierciedlające różne z przedstawionych wpływów, jak też pieśni mocno tradycyjne, będące wyrazem m.in. XIX-wiecznego powrotu do własnych źródeł konfesyjnych w muzyce. Wykład nie tylko uporządkował wiedzę słuchaczy na temat źródeł ewangelickiej muzyki, ale zachęciła także do jej słuchania, w tym dzięki wielu możliwościom jej nagrywania i odtwarzania.
Aneta Sokół
Odpowiedz