11 maja 2015 r. na comiesięcznym zebraniu oddziału PTEw w Jaworzu prelekcję pt. „Saduceusze, faryzeusze, esseńczycy, zeloci – świat religijny czasów Chrystusa” wygłosił historyk z Bielska-Białej, Andrzej Kowalczyk, którego prelekcji towarzyszyła prezentacja multimedialna.
Prelekcję Andrzej Kowalczyk rozpoczął od przedstawienia postaci Józefa Flawiusza, by zaraz potem naświetlić tło historyczne przed i w czasach, w których żył Jezus Chrystus.
Józef Flawiusz – Josef ben Matatia – żydowski historyk pochodzący z rodu kapłańskiego urodził się w Jerozolimie w roku 37. W latach 64-66 przebywał w Rzymie. Do Izraela powrócił po wybuchu powstania żydowskiego przeciwko Rzymianom i brał w nim udział, nawet dowodząc powstańcami, po czym dostał się do niewoli, gdzie przebywał do roku 69, kiedy to uwolnił go Wespezjan, który będąc jego patronem nadał mu nazwisko Flavius i nadał mu rzymskie obywatelstwo. Od tego czasu poświęcał się pracy pisarskiej, głównie spisując dzieje Izraela. Data jego śmierci nie jest znana, wiadomo jednak, że żył jeszcze w 94 roku.
Następnie prelegent przybliżył po kolei cztery ugrupowania religijne wymienione w tytule prelekcji.
Saduceusze – to stronnictwo religijno-polityczne w Judei w starożytnym Izraelu zawiązane wokół kapłanów Świątyni Jerozolimskiej wywodzących się z rodu Sadoka, arcykapłana Świątyni mianowanego przez Salomona. Pojawiło się w II w. p.n.e. Było reformatorskim odłamem ówczesnego judaizmu, dosłownie interpretowało księgi biblijne, odrzucali tradycję ustną. Stronnictwo zniknęło po przegranym antyrzymskim powstaniu (66-70 n.e.) i zburzeniu Świątyni przez Tytusa oraz rozproszeniu Żydów.
Faryzeusze – stronnictwo powstałe w ostatnich dwóch wiekach p.n.e. i istniało do ok. 70 r. n.e. było jednym z żydowskich stronnictw religijno-politycznych. Nazwa ich pochodziła od hebrajskiego słowa peruszim – „oddzieleni”, „odłączeni”, a bezpośrednio z łacińskiego pharisaei poprzez greckie pharisaioi. Sami faryzeusze nazywali siebie chawerim, tzn. „równi sobie”, „współtowarzysze”. Faryzeusze byli stronnictwem ludzi świeckich, będącym opozycją wobec kapłańskiej arystokracji saduceuszów, starającym się jednak w swoim postępowaniu przestrzegać świątynnych reguł czystości. Faryzeuszy inaczej określano: „uczeni w Piśmie”.
Esseńczycy (essenizm) – jedno z żydowskich stronnictw religijnych, w szerszym rozumieniu ruch religijno-społeczny, działający w drugiej połowie tzw. okresu Drugiej Świątyni (ok. 515 r. p.n.e. – 70 r. n.e.),.Bezpośrednio określenie to pochodzi z języka greckiego: essenoi (albo essaioi), co jest najprawdopodobniej odpowiednikiem aramejskich rzeczowników: hasen i hasayya, które odpowiednio oznaczają „milczący” i „pobożni”, albo według innych badaczy: aseya (lub asayya – hassaya) – „uzdrowiciele”.
Zeloci (gr. zelotai; hebr. kannaim – gorliwi) – ugrupowanie polityczno-religijne w rzymskiej Palestynie. Stawiali sobie za cel walkę z Rzymianami oraz Żydami, którzy kolaborowali z okupantem. Stronnictwo uformowało się w północnej Galilei. Na jego czele stał Ezechiasz i jego synowie. Byli zdania, że poddanie się niewoli oznacza zaparcie się Boga — jedynego Pana. Wierzyli również, że przez walkę przyspieszą przyjście mesjasza. Pierwszy raz wystąpili w roku 6 pod przywództwem Judy Galilejczyka przeciw rzymskiemu spisowi ludności przeprowadzanemu przez Kwiryniusza, który stłumił to powstanie. Z czasem wyodrębnili się z nich jeszcze bardziej fanatyczni sykariusze. Oba ugrupowania odegrały wiodącą rolę w powstaniu w latach 66–73.
Prelegent swe wystąpienie zakończył krótką charakterystyką ówczesnych chrześcijan, bardzo przychylną, przypisywaną Józefowi Flawiuszowi. Czy jest to możliwe, by wyznawca judaizmu mógł wydać tak przyjazną opinię? Słowa te najprawdopodobniej napisał lub nieco dodał od siebie pierwszy pisarz chrześcijański Euzebiusz z Cezarei przytaczający Testimonium Flavianum. Oto ten cytat: „I był w tym czasie Jezus, człowiek mądry, jeśli godzi się nazywać go człowiekiem, działał on bowiem cuda i nauczał wśród tych, którzy z radością przyjmowali prawdę. Przyciągnął on do siebie wielu spośród Źydów i wielu spośród pogan. On to był Chrystusem. A kiedy Piłat, za namową pierwszych wśród nas mężów, skazał go na krzyż, ci którzy go miłowali nie opuścili go; ukazał się im on bowiem żyw ponownie na trzeci dzień, tak jak to boscy prorocy ten i dziesięć tysięcy innych cudów o nim zapowiedzieli. A plemię chrześcijan, od niego się zwących, nie zaginęło aż po dziś dzień.” — Józef Flawiusz, Dawne dzieje Izraela.
Pod koniec maja oddział w Jaworzu urządził pierwszą wycieczkę z rodzaju tych małych, półdniowych. Wycieczki te charakteryzują się tym, że są bliskie i odbywają się w kameralnym gronie kilkunastu osób, a transport odbywa się własnymi pojazdami.
Brama Starego Cmentarza
Majowe perturbacje pogodowe wymusiły przesunięcie pierwotnego terminu na bardziej sprzyjający 28 maja br. W to czwartkowe popołudnie wybraliśmy się do Bielska, by zwiedzić nieczynny, zamknięty od 1945 roku Stary Cmentarz Ewangelicki. Po cmentarzu oprowadzał nas Dariusz Gajny, przy okazji warto przedstawić naszego przewodnika, który jest osobą bardzo przedsiębiorczą, a mimo młodego wieku ma wiele osiągnięć, za co zdobył uznanie np. w 2008 roku w plebiscycie Radia Euro „Nieprzeciętni 2008” został jego finalistą, w br. w plebiscycie „Dziennika Zachodniego” Lider Roku 2014 zwyciężył w plebiscycie z regionu Bielska i powiatu bielskiego.
Z prawej inż. Dariusz Gajny
Ten zdewastowany, zapuszczony i zapomniany cmentarz ma szansę na rewitalizację, ponieważ powołano Komitet Odnowy Starego Cmentarza Ewangelickiego przy parafii ewangelickiej w Bielsku-Białej na placu ks. Marcina Lutra. Pod kierownictwem Dariusza Gajnego – inżyniera architektury ogrodów, który swą pracę dyplomową napisał właśnie na temat rewitalizacji tegoż cmentarza – powstał projekt pt. (Ogrody Pamięci) – (Park Pamięci). Jest to projekt pionierski, który w naszym kraju nie był zastosowany. Jak napisano w ulotce informacyjnej: „Park pamięci ma być miejscem zadumy i nauki… najbliższym stylem, do którego można było by przypisać cmentarz, jest styl krajobrazowych ogrodów sentymentalnych… elementem wprowadzającym krajobrazowość w projekcie jest stworzenie wnętrz krajobrazowych na terenie cmentarza, wprowadzając w ten sposób poczucie spokoju, ciszy i intymności”. Ciekawi obecnego cmentarza jak i przygotowanego projektu oraz częściowych prac, jakie już wykonano, przekraczaliśmy bramę cmentarną przy ulicy Modrzewskiego. Przeszłość i rysująca się przyszłość tego cmentarza dały wiele powodów do przemyśleń.
Na zamku Sułkowskich
Na zamku Sułkowskich
Drugim elementem naszego „wypadu” do Bielska, było zwiedzenie wystawy na zamku Sułkowskich pt. „Bielscy Książęta Sułkowscy jakich nie znacie”. Po wystawie oprowadzał nas sam jej kurator, Grzegorz Madej. Wystawa trwała od 20.09.2014 do 31.05.2015 roku. Ekspozycję podzielono na trzy części tematyczne: „Pomiędzy Warszawą, Dreznem a Wiedniem”, „Lojalni poddani, buntownicy i rewolucjoniści”, „Liczna familia – potomkowie księcia Ludwika”. Warto wspomnieć, że Sułkowscy na Bielsku panowali ponad 200 lat. Wystawę przygotowywano przez trzy lata, znajduje się na niej przeszło 240 eksponatów, które pochodzą z archiwów, muzeów, parafii, bibliotek oraz kolekcji prywatnych z kraju i zagranicy.
Oprócz wystawy w czasie jej trwania odbyło się kilka imprez towarzyszących takich jak: prelekcja Grzegorza Madeja „Księcia Sułkowskiego szaleństwa nagrodzone, czyli o ekscentrycznej postaci VII właściciela bielskiego zamku”, prelekcja dr Jacka Proszyka „Bielscy Sułkowscy i ich motyle – od Rio Magdalena po Dolinę Luizy”, prelekcja Jakuba Krajewskiego „Sułkowskich lasy książęce”, konferencja naukowa „Książęta Sulkowscy jakich nie znacie”, w której wzięło 13 prelegentów z kraju i zagranicy. Po zeszłorocznej prelekcji w Jaworzu o księciu Ludwiku Sułkowskim oraz zwiedzeniu niniejszej wystawy na zamku, dużej dozie informacji i ciekawostek z życia Sułkowskich, otrzymaliśmy pełny obraz dziejów tego rodu.
Tekst i zdjęcia: Jan Kliber
Odpowiedz