Paweł Stalmach (1824-1891)
Po przerwie natury organizacyjnej wznawiamy relacje z życia Oddziału PTEw w Jaworzu, teraz w cyklu dwumiesięcznym. W maju i czerwcu Oddział pracował według założonego planu, przyjętego na Zebraniu Sprawozdawczym w styczniu bieżącego roku. I tak:
Stefan Król - prelegent
9 maja 2016 r. prelekcję pt. „Paweł Stalmach XIX wieczny działacz Śląska Cieszyńskiego, założyciel Macierzy Szkolnej” przedstawił Stefan Król, pracownik Książnicy Cieszyńskiej. Paweł Stalmach urodził się 13 sierpnia 1824 roku w Bażanowicach koło Cieszyna a zmarł 13 listopada 1891 roku w Cieszynie, polski dziennikarz, publicysta, działacz społeczny i narodowy działający na Śląsku Cieszyńskim, na którym zostawił dużo polskości.
Duży wpływ na jego późniejszą twórczość i działalność miały wydarzenia z czasów jego studiów w Wiedniu. Wtedy to poznał Polaków z Galicji, m.in. księcia Jerzego Lubomirskiego. Jeszcze przed powrotem do Cieszyna uczestniczył w Zjeździe Słowiańskim w Pradze. Związany był z „Tygodnikiem Cieszyńskim” oraz „Gwiazdką Cieszyńską”. Poza redagowaniem tych pism pisywał poematy oraz prace słowianoznawcze. Wydawał broszury polemiczne, w których poruszał tematy związane z problemami narodowościowymi Górnego Śląska.
Przyczynił się do powstania na Śląsku Cieszyńskim organizacji i instytucji narodowych: Złączenie Polskie (1842, które szybko upadło i zostało zastąpione przez Towarzystwo uczących się języka polskiego w gimnazjum ewangelickim w Cieszynie, Czytelni polskiej (1848), Towarzystwa Naukowej Pomocy dla Księstwa Cieszyńskiego (1871) oraz Macierzy Szkolnej Księstwa Cieszyńskiego (1885).
Na kongresie słowiańskim w Pradze nalegał na połączenie Śląska Cieszyńskiego z Galicją, a Śląska (który pozostawał wówczas pod władzą Prus) – z Wielkopolską. Za swoją działalność społeczną oraz antyrządowe artykuły był kilkukrotnie więziony oraz karany grzywnami.
Paweł Stalmach był ewangelikiem, jednak tuż przed śmiercią przeszedł na katolicyzm. Pochowany został na Cmentarzu Komunalnym w Cieszynie.
23 maja 2016 r. członkowie Oddziału PTEw spotkali się w Jaworzu, w Gościńcu Szumnym na tradycyjnym smażeniu Jajecznicy. Smażenie jajecznicy to stary cieszyński zwyczaj kultywowany przez mieszkańców z okazji Zielonych Świąt. Spotkanie piknikowe upłynęło w bardzo miłej, rodzinnej atmosferze.
Ks. Marcin Brzóska - prelegent
6 czerwca 2016 r. prelekcję „Rok 2016 Rokiem Kościoła” przedstawił ks. Marcin Brzóska ze Świętochłowic. Wykład prowadzony był w formie prezentacji, na której prelegent zadawał pytania i szukał na nie odpowiedzi. Rok Kościoła, czyli poszukiwanie własnej tożsamości. Pytanie o tożsamość jest bardzo ważne, gdyż jest to problem z którym się obecnie borykamy. Na podstawie wersetów ze Starego i Nowego Testamentu oraz cytatów biblijnych, prelegent przedstawiał kościół jako wędrujący lud Boży, jako łódź, Kościół – świętujący społeczność, jako owczarnię, jako rodzinę, jako ciało i jako budowlę. Prelegent zastanawiał się również nad Kościołem przyszłości i przyszłością Kościoła, nad misją i wizją Kościoła, gdyż bardzo dużo uwagi poświęcamy historii i teraźniejszości, lecz bardzo rzadko zadajemy pytanie dotyczące naszej wizji na przyszłość Kościoła.
Swoją wizję przyszłości Kościoła przedstawił biskup ks. Jerzy Samiec na sesji Synodu Kościoła Wiosna 2014. Omówił wyzwania i szanse dla Kościoła tj. małżeństwa mieszane, migracje, wyjazdy. Wyzwaniem jest praca z każdą grupą wiekową, lecz na pewno musimy być gotowi na niespodzianki.
Moszna - przed zamkiem
17 czerwca 2016 r. Zarząd Oddziału zorganizował pierwszą w tym roku wycieczkę, ponownie na Opolszczyznę. Chociaż kilkukrotnie Oddział już organizował wycieczki w ten region, gdzie zwiedzono m.in. wiele parafii ewangelickich, to przy okazji zwiedzania zamku w Mosznej postanowiono zwiedzić stolicę Śląska Opolskiego – Opole i odwiedzić parafię ewangelicką w Opolu. Wpierw jednak uczestnicy wycieczki udali się do Mosznej, na zwiedzanie zamku, którego część dziś można zwiedzić, reszta to pomieszczenia hotelowe, wcześniej było tutaj Centrum Terapii Nerwic, które w 2013 r. przeniosło się opodal do nowych budynków. Środkowa część zamku jest najstarsza i pochodzi z roku 1679.
Drzewo genealogiczne Tiele-Wincklerów
Zamek w swej historii przechodził z rąk do rąk, aż wreszcie zakupił go w roku 1866 Hubert von Tiele-Winckler znany przemysłowiec na Górnym Śląsku – ojciec Matki Ewy Tiele-Winckler – diakonisy (ewangelicki odpowiednik zakonnicy) z Miechowic, która bywała w tym zamku, jednak pomimo zamieszczenia jej w eksponowanym drzewie genealogicznym, przewodnicy na jej temat milczą (tendencyjnie, bo nie z braku wiedzy), a kto wie czy nie znaczyła więcej w swych czasach (tak wiele robiąc dla dziesiątek setek ubogich) niż jej bogaty ojciec i brat? W 1897 roku Franz Hubert Winckler – brat Matki Ewy rozbudował zamek o skrzydło wschodnie, a w latach 1911-1913 o skrzydło zachodnie. Zamek posiada 99 wież i wieżyczek – tyle ile rodzina posiadała wsi oraz 365 pomieszczeń – tyle ile dni w roku. Uczestnicy wycieczki zanim rozpoczęli zwiedzanie, mieli okazję wypić kawę w zamkowej kawiarni, a tylko nieliczni udali się na zwiedzanie zabytkowego parku, gdzie na wysepce znajduje się cmentarzyk rodzinny Tiele-Wincklerów, są tam bardzo skromne nagrobki właścicieli Mosznej i ich dzieci.
Opole - dawny kościół ewangelicki, obecnie franciszkański
Opole - kanał młynówki
Z Mosznej wycieczka udała się do Opola, gdzie swe zwiedzanie rozpoczęła od Wieży Piastowskiej, następnie przez most na malowniczym Kanale Młynówka udała się w stronę rynku opolskiego, po drodze zwiedzając Kościół Franciszkanów św. Trójcy, gdzie znajduje się Mauzoleum Piastów Opolskich, jest to dawny kościół ewangelicki (1820-1945). Wcześniej kościół klasztorny sięgający swą historią wieku XIV należał do zakonu franciszkanów, aż do kasacji zakonów do roku 1811, po czym został przekazany przez Rząd Pruski opolskim ewangelikom.
Opole - ławeczka Marka Grechuty
Opole - studnia św. Wojciecha
Stamtąd przez rynek wycieczka udała się do najstarszego miejsca w Opolu na wzgórze zamkowe, gdzie pierwotnie istniał gródek obronny. Tam wg legendy miały odbywać się pierwsze chrzty pogan, o czym przypomina ażurowa studnia, resztę legendy można sobie wsadzić między bajki. W tym malowniczym zakątku miasta współcześnie umieszczono kilka ławeczek artystów, takich jak Agnieszka Osiecka, Marek Grechuta, Jerzy Wasowski i Jeremi Przybora znani jako „Starsi Panowie”, w czasie spaceru po mieście można było także zobaczyć Aleję Gwiazd, wszak Opole jest Stolicą Polskiej Piosenki.
Opole - kaplica ewangelicka
Opole - wewnątrz kaplicy ewangelickiej
Powrotny spacer był nieco dłuższy, gdyż ostatnim punktem wycieczki była wizyta w parafii ewangelickiej na ul. Pasiecznej, gdzie o historii i współczesności parafii w wyczerpujący sposób opowiedział ks. Wojciech Pracki.
Tekst: Danuta Kubala
Zdjęcia: Władysława Biegun, Mariusz Fender, Leopold Kłoda, Ryszard Stanclik
Odpowiedz