Archiwum

O współczesnej prasie ewangelickiej w Polsce mówiła Wisława Bertman

17 maja odbyło się spotkanie katowickiego Oddziału PTEw z udziałem Wisławy Bertman z Biblioteki Śląskiej, autorki m.in. publikacji wydanych przez Bibliotekę oraz naukowych opracowań dotyczących prasy luterańskiej. Prelegentka przedstawiła słuchaczom przybyłym do parafialnej sali wykład powstały w oparciu o przygotowywaną dysertację doktorską, zatytułowany: „Współczesne czasopisma ewangelickie. Tytuły, tematy, ludzie…”. Wykład wzbogacony został prezentacją multimedialną, co pozwalało słuchaczom także w sposób obrazowy poznać lub przypomnieć sobie w dużej mierze znaną prasę konfesyjną, ukazaną w sposób chronologiczny, zagadnieniowy i systematyzujący.

Wisława Bertman na wstępie scharakteryzowała pokrótce zjawisko rozwoju piśmiennictwa po 1989 r., które zaistniało dzięki ówczesnym zmianom ustrojowym w Polsce, przede wszystkim dzięki wprowadzonym ustawom, w tym – Ustawie o wolności sumienia i wyznania. Zaznaczyła, że nowa sytuacja stworzyła także nową przestrzeń dla funkcjonowania wydawców ewangelickich w demokratycznym państwie, umożliwiając swobodny, zgodny z potrzebami społeczności wyznaniowych rozwój prasy konfesyjnej różnych denominacji protestanckich. Prezentując 17 ewangelickich tytułów czasopiśmienniczych, które pojawiły się w ciągu 25 minionych lat, spośród których część ukazywała się w dłuższych lub krótszych okresach czasu, a część towarzyszy czytelnikom do dziś, prelegentka starała się przekazać słuchaczom także ich „wizerunek” chronologiczny, łącznie z własnymi spostrzeżeniami dotyczącymi rozwoju i znaczenia prasy luterańskiej po 1989 r.

Liczba tytułów ukazujących się w poszczególnych latach w okresie 1989-2015

Kolejno, przy towarzyszącym komentarzu ilustracyjnym, omówiła tytuły o najdłuższej historii ukazywania się: „Zwiastuna Ewangelickiego” oraz powołane początkowo jako dodatek do „Tygodnika Polskiego” – „Słowo i Myśl”, obecnie organ PTEw. W dalszej kolejności przedstawiła czasopisma z lat 90., w tym m.in. „Ewangelika Pszczyńskiego”, „Myśl Protestancką” czy „Gazetę Ewangelicką”. Podkreśliła przy tym zaangażowanie wielu osób uczestniczących w powstawaniu i prowadzeniu poszczególnych tytułów, w tym wkład ks. bp. Tadeusza Szurmana, patronującego międzywyznaniowemu kwartalnikowi redagowanemu przy katowickiej parafii ewangelicko-augsburskiej w latach 1997-2004, czy popartą sukcesem czytelniczym inicjatywę ks. Alfreda Borskiego, twórcy „Gazety Ewangelickiej”. Prezentując „Myśl Protestancką” zwróciła uwagę, że periodyk był ważnym samodzielnym głosem wyznaniowym we współczesnej kulturze, z ambicjami zaprezentowania myśli i dorobku polskiego ewangelicyzmu na zewnątrz środowiska konfesyjnego. „Gazeta Ewangelicka” natomiast z typowej gazetki parafialnej przekształciła się w profesjonalny tytuł prasowy, który cieszył się dużą popularnością wykraczając poza granice parafialne społeczności luterańskiej.

Następnym – według prelegentki – szczególnie przyjaznym dla rozwoju czasopism ewangelickich był początek kolejnego dziesięciolecia. W latach 2003-2004 powstały: „Przegląd Ewangelicki” (Bielsko-Biała), „Ewangelik”(Katowice), „Rocznik Diecezjalny” (Wrocław) oraz wznowione zostało po przerwie „Słowo i Myśl” (Koszalin), usamodzielnił się kwartalnik Centrum Misji i Ewangelizacji „Warto” (poprzednio dodatek do „Zwiastuna…”). Wśród ważnych dla możliwości prezentowania kultury luterańskiej i historii polskiego ewangelicyzmu były diametralnie różne inicjatywy czasopiśmiennicze, których efektem są ukazujące się również obecnie periodyki: „Gdański Rocznik Ewangelicki” (od 2007), „Rocznik Wiślański” (od 2009) czy pismo redagowane przy Ewangelickim Duszpasterstwie Wojskowym, „Wiara i Mundur” (od 2008), z zaznaczeniem, że także pisma luterańskie odzwierciedlają obecne tendencje regionalne, w tym zainteresowanie przeszłością i specyfiką regionu, także w aspekcie wyznaniowym.

Pośród wielu wniosków dotyczących całościowego spojrzenia na prasę ewangelicką po 1989 r., Wisława Bertman podkreśliła, że jest ona świadectwem dużej różnorodności, obejmując tytuły ogólnokościelne przeznaczone dla całej diaspory, tytuły o wymiarze lokalanym publikowane na potrzeby diecezji lub kilku wspólnot parafialnych (np. „Luteranin”), a także pisma sublokalne tworzące nieuwzględnioną w wykładzie prasę parafialną – licznie ukazujące się informatory, gazetki i pisemka o charakterze przede wszystkim informacyjnym i doraźnym.

Porównanie liczby redaktorów duchownych i świeckich

Prelegentka zwracała także uwagę na znaczący udział osób świeckich w powstawaniu i redagowaniu współczesnej prasy luterańskiej, podkreślając ponownie zaangażowanie osób różnych profesji, bez zawodowego przygotowania, z powodzeniem realizujących swoje pasje dziennikarskie. Była to również okazja, aby przypomnieć wkład uczestniczącego w spotkaniu dr. hab. Jana Szturca, redaktora naczelnego kwartalnika diecezji katowickiej „Ewangelik” (2003-2009), pisma, na łamach którego w ciągu kilku lat prezentowana była współczesna śląska kultura luterańska, życie religijne oraz historia górnośląskiego ewangelicyzmu. Redaktor naczelny zarówno redagował poszczególne numery, przygotowywał teksty, przeprowadzał prezentowane w kolejnych numerach wywiady, jak też czuwał nad stroną techniczną diecezjalnego periodyku, powstającego także przy osobistej aprobacie i udziale biskupa Szurmana. Odzwierciedlając ogólne tendencje dotyczące prasy – zaznaczyła prelegentka – tytuły publikowane przy indywidualnym zaangażowaniu społecznym, bez odpowiedniego zaplecza finansowego, z reguły nie wytrzymują próby czasu, ustępując z kolei miejsca innym inicjatywom prasowym. Niemniej, we wszystkich omawianych czasopismach ewangelickich pojawia się, wyodrębniona przez znawczynię tej prasy, powtarzalna tematyka, do której należą: Słowo Boże, działalność społeczna i kościelna, tożsamość historyczna, kultura słowa, teologia i filozofia, muzyka ewangelicka.

W dyskusji po zakończeniu wykładu rozmawiano zarówno na temat wizualnej strony zaprezentowanych tytułów czasopism, możliwościach wydawniczych oraz zasad finansowania prasy wyznaniowej. Prezes oddziału prof. Grażyna Szewczyk podkreśliła, jak ważna jest estetyka wydawanych czasopism, która wywiera duży wpływ na zainteresowanie pismem, współdecydując także o jego popularności czytelniczej. Wspólnie uznano również, że wprowadzane obecnie internetowe wersje czasopism nie sprzyjają raczej zwiększeniu poczytności prasy, zwłaszcza wyznaniowej; gazeta raczej kojarzy się potencjalnemu czytelnikowi z możliwością wzięcia do ręki materialnej i estetycznej jej wersji. Słuchacze mieli okazję poznać tego popołudnia zarówno tytuły znanych ewangelickich czasopism, jak też naukowe spojrzenie na rozwój prasy konfesyjnej.

Tekst: Aneta Sokół, ilustracje: Wisława Bertman

Odpowiedz

Możesz użyć tych znaczników HTML

<a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>